KonTumtourism

<p> Các nền văn minh trên thế giới hầu như đều hình thành bên dòng sông: văn minh Trung Quốc cổ đại bên dòng sông Hoàng Hà, văn minh ấn Độ cổ đại bên dòng sông Hằng, văn minh Ai Cập cổ đại bên dòng sông Nile mải miết...</p><p>Các nền văn minh châu Âu xanh màu sông Volga và Danube, văn minh Nam Mỹ vỗ về lưu vực sông Amazon và nền văn minh sông Hồng với 4000 năm lịch sử của nước Việt thân thương. Mọi con sông đều hoà biển cả! Sông nước Việt xuôi về biển Đông. Trong tôi đang chảy một dòng sông về biển Đông ngược lối, và một "nền văn hóa" đang thành hình bên dòng sông ấy: "nền văn hóa bản địa Kon Tum" ôm ấp dòng Đăk Bla bao đời nhẫn nại.</p><p>Chế Lan Viên viết: "Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở; khi ta đi, đất bỗng hóa tâm hồn". Với tôi, miền đất này đã là máu, là thịt ngay từ ngày dấu chân còn in lối rừng thuở 26 năm trước và trăng đại ngàn của Tây Trường Sơn đã chiếu rọi tâm hồn từ đó. Đất đã là linh hồn từ thuở ban đầu ấy rồi!</p><p>Ngày học phổ thông trung học, tôi miên man mỗi chiều trên bãi cát sông Đăk Bla phía xứ Phương Hòa. Tôi chờ trăng lên để uống những giọt vàng sóng sánh, để nghe "ma Hời" rên rỉ đâu đó, bởi đây đã từng là vùng đệm chiến tranh của hai nước Chiêm Thành và Chân Lạp từ thế kỷ VII đến thế kỷ VIII sau Công nguyên và sau đó, 300 năm Kon Tum thuộc về Chiêm Thành. Tôi thân quen với những tên trìu mến nghe ngọt lịm từ tiếng gọi đầu như Tân Hương (có từ năm 1874), Phương Quý (1887), Phương Nghĩa (1887), Phương Hòa (1892), Trung Lương (1914)... Tình cảm ấy giống thứ tình sau này tôi dành cho Huế - nơi tôi "ở đậu" hơn hai năm - nào An Cựu, An Hoà, nào Nông, nào Truồi; tôi bảo với bạn tôi: "Địa danh Kon Tum tình tứ thật!".</p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0RnRlOfLflabRWGOY3cf8hWFvIhRh2OpObb5-iuyJspI97R-FULZJmriswcfgNNBH4GZfn0sTsxBIZdrfrny0ir9wYQzrL8ZO1U6H-wV4m_BeTmiGmkcHuXSM2oCPxWWVRoWxa3aS7hNT/s1200/nguoi-kon-tum-tinh-cach-noi-dong-song-chay-nguoc.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Người Kon Tum tính cách "Nơi dòng sông chảy ngược”" border="0" data-original-height="900" data-original-width="1200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0RnRlOfLflabRWGOY3cf8hWFvIhRh2OpObb5-iuyJspI97R-FULZJmriswcfgNNBH4GZfn0sTsxBIZdrfrny0ir9wYQzrL8ZO1U6H-wV4m_BeTmiGmkcHuXSM2oCPxWWVRoWxa3aS7hNT/s16000/nguoi-kon-tum-tinh-cach-noi-dong-song-chay-nguoc.jpg" title="Người Kon Tum tính cách "Nơi dòng sông chảy ngược”" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Người Kon Tum tính cách "Nơi dòng sông chảy ngược”</td></tr></tbody></table><p><br /></p><p>Từ thuở hồng hoang, vùng đất này đã chuộng hòa bình. Chuyện kể rằng, hai người con trai Bahnar là Jơ Rông và Uông chán cảnh dân làng đánh nhau với các làng bên đã bỏ làng cũ, đến vùng đất trũng cạnh hồ nước dựng nhà ở. Đất lành chim đậu, dần dà nơI này nên Kon Tum, tiếng Bahnar nghĩa là Làng Hồ từ những năm 1800.</p><p>Kon Tum mình chân chất lắm! Đất yên ả giữa núi vòng thấp thoáng, độ cao so với mặt nước biển là khoảng 525 mét, nắng mưa hai mùa rõ rệt và phần lớn diện tích nằm trọn phía Tây Trường Sơn cho nên sông mới chảy xuôi nhưng mà tưởng chừng như ngược. Hai quốc lộ trườn mãi mới về đến xuôi ở hướng Đông - Bắc và Bắc. Sông hiền hòa, len lỏi và ôm viền thành phố. Đăk Bla đi một mình chỉ khoảng 100km thôi, từ địa phận huyện Kon Plong phía Tây tỉnh Kon Tum về thành phố, lượn lờ sang Tây - Nam hợp với con sông Kroong Pô Kô từ hướng Bắc xuống thành dòng Sê San hùng vĩ tạo nên thủy điện Ya Ly, sang Campuchia "làm dâu" rồi mới hòa với dòng Mekong để về lại mẹ hiền biển Đông. Bờ Bắc là thị xã êm đềm, thấp thoáng làng người bản địa Bahnar như làng Kon Mơ Nây Kon Tu, Kon Mơ Nây Sơ Lam, Kon Klor, Kon Tum Kơpâng, Kon Tum Kơnâm, Kon Hra Chót dọc theo sông và hồn nhiên giữa lòng thành phố là các làng như Kon Rơ Bàng, Ple Tơ Ngia. Bờ Nam xanh rì bãi mía, chấp chới phía sau màu hy vọng ấy là làng thắm Phương Hòa của người Kinh và làng Đăk Rơ Wa, Plei Groi của người Bahnar. Tôi bảo với những người bạn Huế: "Kon Tum có thế đất và nếp sống na ná cố đô. Đất thần kinh có dòng Hương thơ mộng và man mác thì Kon Tum có dòng Đăk Bla mộc mạc và trầm tư". Khi bạn tôi lên Kon Tum, họ cười và dường như hiểu nỗi lòng tôi với miền đất trũng.</p><p>Giọng Kon Tum khá đặc trưng. Đó không phải là chất giọng xứ Quảng ngang bè, giọng Bình Định mềm đục (đây là hai vùng quê gốc của dân Kon Tum), giọng Huế trĩu tình mà là giọng trong vắt và mượt như dòng Đăk Bla. Với tôi, chỉ nghe em cũng đã nhận ra chất Kon Tum ngàn năm kiến tạo. Ôi! Sự hợp hoan của đất, của nước, của trời và của bao miền hội tụ nơi đây để nên giọng em mới ngọt ngào làm sao. Không biết những cuộc di dân xưa ảnh hưởng sao đến khí chất người Kon Tum, nhất là người con gái. Em mặn mà, em nhỏ nhẹ, em nhẫn nại như dòng sông chảy ngược. Em con dòng tổ nào trong những dòng người âm thầm xé rừng lên Kon Tum để yêu vùng đất trũng. Tôi như nghe những bước chân xưa của ba đợt xé rừng lịch sử, đó là những năm đời vua Thiệu Trị, vì lánh nạn bài Thiên Chúa giáo mà các giáo dân theo nhà truyền đạo đặt dấu chân Kinh đầu tiên tại Kon Tum; rồi cuộc di dân khổ sai thời Pháp thuộc và sau đó mười lăm năm là cuộc di dân cưỡng cư từ Bắc vào bởi hiệp định Genève. Thuở 1883, Kon Tum chỉ có 1500 dân với một tổng Tân Hương và các làng người Bahnar, Rơngao phụ cận; đến 2005, thành phố Kon Tum được 120.000 người với khoảng 35.000 người Kinh đạo Thiên Chúa giáo và Phật giáo. Dẫu em con dòng tổ nào tôi cũng biết ơn bởi dòng máu chảy trong em hiền hòa và nhẫn nại để lòng tôi mát khi nghe bạn mình bảo :"Các cô nàng xứ núi hớp hồn ta!".</p><p>Trong tôi, mọi dòng sông luôn tuôn chảy. Mỗi con sông của Việt Nam đều e ấp hồn thơ nhưng vẫn chảy âm thầm trong tôi dòng Đăk Bla "ngược lối". Ôi! Đăk Bla của em và của tôi! Nơi ấy, em tắm tuổi thơ! Nơi ấy, mẹ gội cho từng đứa! Em giã biệt dòng sông Côn thét gào mùa lũ, tôi xa dòng Trà khát vọng trăng non. Ta nắm tay nhau lội dọc bãi bồi dòng chảy ngược, ta hẹn trăng ngàn bên cầu treo Kon Klor. Cảm ơn em! Cảm ơn miền đất trũng</p><p>Mai này, dẫu biệt Đăk Bla và trăng đại ngàn, vẫn sáng trong tôi màu trời cũ, nơi ấy vẫn còn người kể chuyện cổ "Kinh và Bahnar là anh em" của từ ngày xưa; và, da diết hơn, nơi ấy có em nhẫn nại như người đi mở cõi hôm nao và dịu hiền như dòng sông chảy ngược. Dẫu dòng ngược nhưng sông vẫn chảy; nền văn hóa bản địa có lẽ bắt đầu từ đây. Mai này tôi hy vọng có một cụm từ mới trong từ điển nhân văn học Việt Nam, cụm từ: “tính cách <b>người Kon Tum</b>”.</p><p style="text-align: right;">                                                                Đào Duy An</p>

<p> Sống trên vùng Trường Sơn - Tây Nguyên ở phía tây quần sơn Ngọc Linh nói chung và ở huyện Nam Trà My (Quảng Nam) nói riêng, mỗi plơi (làng) của người Xơđăng có phạm vi đất rừng riêng của mình, ranh giới được đánh dấu bằng những địa hình như: con suối, đỉnh núi, cây cổ thụ...</p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQl0C3e7LZ2vICXQNsfrKagb_DnybbC1IKWr96LgcX2IntDZ224_aJ6_Pr853-GI3j0V1tauvnnEqKwLt2Q-zFpfLKBzgxW9wU0M9dmV8xuGl_gg0EG7QfhWcDxhAYpVj584eNhULakx0h/s512/ben-nuoc-cua-nguoi-xo-dang-kon-tum.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="341" data-original-width="512" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQl0C3e7LZ2vICXQNsfrKagb_DnybbC1IKWr96LgcX2IntDZ224_aJ6_Pr853-GI3j0V1tauvnnEqKwLt2Q-zFpfLKBzgxW9wU0M9dmV8xuGl_gg0EG7QfhWcDxhAYpVj584eNhULakx0h/s320/ben-nuoc-cua-nguoi-xo-dang-kon-tum.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Bến nước của người Xơ Đăng Kon Tum</td></tr></tbody></table><p><br />Nhà ở thường xúm xít gần nhau, xen vào giữa là những kho thóc của từng gia đình, họ thích ở những nơi cao, lưng chừng núi hoặc ở nơi thung lũng gần nguồn nước. Đặc biệt, mỗi plơi của họ bao giờ cũng có một máng nước (lang tak).</p><p>Người Xơ đăng cho rằng, tổ tiên của họ bao giờ cũng tìm cho bằng được nguồn nước uống trước khi chọn đất lập làng. Đây là yếu tố quan trọng và là nguyên tắc bất biến trong quá trình thành lập làng. Vì vậy, khi đến các bản làng của người Xơđăng hôm nay, chúng ta thấy làng của họ không xa nguồn nước (bến nước) là bao nhiêu.</p><p>Theo luật tục của người Xơđăng, bến nước là một giá trị thiêng liêng. Trải qua bao thế hệ, con cháu của người Xơ Đăng khi đến bến nước để lấy nước uống, tắm, giặt... đều không nói lời xấu, không được khạc nhổ hoặc tiểu tiện ngay tại đó. Vì họ quan niệm, ở đó có vị thần Kará - Mó huýt (Thần Nước) cứu tinh cho dân tộc của mình tồn tại và phát triển. Từ bao đời nay, các thế hệ con cháu của người Xơđăng luôn tự giác tuân theo luật tục của làng. Bến nước và bản làng người Xơđăng hòa chung như máu thịt trong thực tế đời sống hằng ngày, trong lễ hội truyền thống... tạo nên nét văn hóa đặc sắc trong phong tục - tập quán, làm phong phú hơn đời sống vật chất lẫn tinh thần của cư dân miền núi. Cạnh bến nước của làng là nhà ở, nương rẫy. Người Xơđăng yêu bến nước, bến nước gắn bó cùng họ từ đời này qua đời khác như máu thịt. Chính bến nước đã tạo ra những phương thức sản xuất, làm cho đất có độ màu mỡ giúp nương rẫy có những mùa lúa, bắp, sắn bội thu...</p><p>Theo truyền thống người Xơđăng, tổ tiên của họ là nguồn nước (bến nước), và họ tin rằng cộng đồng và xã hội có tồn tại và phát triển hay không là nhờ ở nguồn nước (bến nước) đó. Bến nước được họ xem là giá trị thiêng liêng của cộng đồng. Vì vậy, hằng năm người Xơđăng có tục sửa chữa và làm lễ cúng máng nước của mình. Tục cúng máng nước là sự kết hợp hài hòa giữa cuộc sống đời thường và thế giới tâm linh, một biểu tượng sinh động của tín niệm vạn vật hữu linh của cư dân miền núi. Cúng máng nước là hình thức củng cố tình đoàn kết cộng đồng và xã hội, đồng thời để giáo dục con cháu nhớ về cội nguồn tổ tiên, nhớ về nơi mà họ và cộng đồng đã định cư và sinh sống lâu đời. Nét đẹp trong phong tục, tập quán này, từ bao đời nay, vẫn được người Xơđăng trân trọng và giữ gìn.</p><p style="text-align: right;">Thái Sơn</p>

<p> Đến hôm nay, tôi đã gắn bó với Kon Tum hơn 28 năm. Chẳng biết “kiếp trước” mình có duyên nợ với mảnh đất Kon Tum này hay không, nhưng trong tâm tưởng, tôi sẽ gắn bó với nơi này cho đến hết cuộc đời.</p><p>Mùa hè năm 1988, một người bạn học cùng trường đại học ở Đà Lạt rủ tôi lên Kon Tum chơi vì cậu bạn có người bà con ở đó. Hai ngày rong ruổi và khám phá vùng đất mới mẻ này, cho tôi một cảm nhận vô cùng thú vị. Đó là một thị xã vùng cao “nhỏ bé như trong lòng bàn tay”. Chỉ đi lòng vòng mấy con đường nho nhỏ là hết phố. Khoảng 9 giờ tối, đường phố thưa vắng người đi lại, “phố xá buồn tênh”...</p><p>Nhịp sống ở đây bình yên đến lạ thường. Con người hiền hòa, thân thiện, dễ mến, trên môi lúc nào cũng “nở nụ cười dễ thương”. Khí hậu ở đây tương đối dễ chịu, mát mẻ quanh năm. Dòng sông Đăk Bla hiền hòa, thơ mộng, uốn lượn giữa lòng phố thị, gây ấn tượng khó quên cho lữ khách lần đầu đặt chân đến đây.</p><p>Và khi chia tay Kon Tum, tôi nghĩ rằng sẽ có một lần quay lại thăm nơi này.</p><p>Hè năm 1991, tôi tốt nghiệp đại học rồi về Gia Lai làm việc. Cuối năm đó, Kon Tum và Gia Lai được chia tách làm 2 tỉnh. Cứ ngỡ là sẽ làm việc ở Pleiku đến hết cuộc đời (vì gia đình tôi ở An Khê) nhưng không ngờ “cơ duyên” lại “đưa đẩy” tôi lên Kon Tum.</p><p>Số là khi ấy, tôi đang làm việc tại Báo Gia Lai. Khi mới tách tỉnh, Báo Kon Tum rất thiếu người làm việc. Vào 2 ngày nghỉ cuối tuần, mấy anh ở Báo Kon Tum về Pleiku thăm nhà, sang Báo Gia Lai chơi, đồng thời “rủ tôi” lên Kon Tum làm việc. Mấy lần bị “dụ dỗ”, tôi cũng xuôi tai nên đồng ý xa nhà thêm một lần nữa để đến với mảnh đất Kon Tum.</p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2S3DRSX_jNFJWp2nHKaFuEAYxdqDWx0ICvjyPusprt4ZrRxVSQ0MDhSw_hzdcQD2yenIlbuWqGdcMe07-RWY_9Q9Ipa7k_c4a0vE3K08pAdwsoVGCpxjgwmkor4IYmKyj1HYMwMSBy3-H/s2048/duyen-no-voi-kon-tum.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1334" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2S3DRSX_jNFJWp2nHKaFuEAYxdqDWx0ICvjyPusprt4ZrRxVSQ0MDhSw_hzdcQD2yenIlbuWqGdcMe07-RWY_9Q9Ipa7k_c4a0vE3K08pAdwsoVGCpxjgwmkor4IYmKyj1HYMwMSBy3-H/s16000/duyen-no-voi-kon-tum.jpg" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Làng trong phố.</span></td></tr></tbody></table><p><br />Năm 1992, tôi rời Báo Gia Lai để chuyển lên Báo Kon Tum làm việc. Mấy anh chị em ở Báo Gia Lai được phân công làm ở Báo Kon Tum đều chưa có nhà riêng. Tất cả mọi người đều ở chung khu tập thể, bên cạnh nơi làm việc. Khi lên Kon Tum công tác, tôi cũng ở trong khu tập thể cơ quan Báo Kon Tum.</p><p>Cuộc sống khi ấy còn khó khăn, thiếu thốn trăm bề. Trụ sở làm việc của cơ quan là một dãy nhà cấp 4 xập xệ, cũ nát, cỏ mọc um tùm. Các dãy nhà phía trong là khu tập thể cho cán bộ, phóng viên, biên tập viên và nhân viên. Phương tiện làm việc còn sơ sài, phương tiện đi lại không có, đồng lương ít ỏi nhưng anh chị em vẫn cố gắng vượt qua, phấn đấu làm việc hết mình. Quan hệ đồng nghiệp rất thân thiện, tình cảm chan hòa như anh em ruột thịt.</p><p>Dần dần, tôi cảm thấy yêu mến vùng đất này. Bởi lẽ, tôi đã “kết duyên” với mảnh đất và con người Kon Tum.</p><p>Kon Tum là vùng đất của những sắc màu văn hóa. Vùng đất này có 7 DTTS tại chỗ cùng chung sống lâu đời (Ba Na, Xơ Đăng, Giẻ - Triêng, Gia Rai, Mơ Nâm, Brâu, Hre), kết hợp với các DTTS phía Bắc và người Kinh đến từ các vùng miền trong cả nước, đã tạo nên những bản sắc văn hóa vô cùng độc đáo.</p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAdfwPRhR8JsCaN_C6Ts7sORumLmX_wHTXZV_1bXoM67OS1pHCsocJRcOoHzRIX61m6dMI71FoLWo10sRmmPI_QDB53Wv32L1Oatbn5Hy2NINSQop94Ks_1nFPf6-vhNu9eiQ8BJyaB6_D/s1007/duyen-no-voi-kon-tum-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Hoa anh đào nở trên hồ Đăk Ke." border="0" data-original-height="727" data-original-width="1007" height="462" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAdfwPRhR8JsCaN_C6Ts7sORumLmX_wHTXZV_1bXoM67OS1pHCsocJRcOoHzRIX61m6dMI71FoLWo10sRmmPI_QDB53Wv32L1Oatbn5Hy2NINSQop94Ks_1nFPf6-vhNu9eiQ8BJyaB6_D/w640-h462/duyen-no-voi-kon-tum-1.jpg" title="Hoa anh đào nở trên hồ Đăk Ke." width="640" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Hoa anh đào nở trên hồ Đăk Ke. </span></td></tr></tbody></table><p><br />Đó là Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên được tôn vinh là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Đó là những lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc (Lễ mừng nhà rông mới, Lễ mừng lúa mới, Lễ đâm trâu, Lễ bỏ mả, Lễ mừng giọt nước...). Là những bài múa xoang, những bài chiêng, những câu chuyện kể sử thi, những bài dân ca... phản ánh đời sống kinh tế, văn hóa, sinh hoạt, tình yêu đôi lứa, gia đình, cộng đồng dân cư. Đó cũng có thể là những nhạc cụ âm nhạc dân gian truyền thống như đàn tơ rưng, sáo, tà vẩu; cũng có thể là nghệ thuật điêu khắc tượng gỗ dân gian với nhiều nét tinh xảo, độc đáo.</p><p>Nghề làm báo tạo điều kiện cho tôi được đi nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều người. Rất nhiều thôn, làng của tất cả các xã thuộc các huyện, thành phố trong tỉnh Kon Tum tôi đã từng đến, thậm chí có nơi đã đến nhiều lần. Được đi để tìm hiểu về một vùng đất mới, được trò chuyện với nhiều người trong xã hội làm tôi càng thêm gắn bó với con người và mảnh đất Kon Tum. </p><p>Nhiều lúc ngồi ngẫm nghĩ về cuộc sống, về công việc hiện tại, tôi càng thấm thía câu nói mà ông cha ta đã đúc kết: “Đất lành, chim đậu”. Có lẽ đối với tôi là như vậy. Và tôi nghĩ mình sẽ gắn bó nơi này cho đến hết cuộc đời. Âu đó cũng là do tôi đã “có duyên, có nợ” với vùng đất cực  Bắc Tây Nguyên này.</p><p style="text-align: right;">Quang Định</p>

<p> Cùng được làm từ vật liệu (gỗ, tranh, tre, mây…) có trong tự nhiên như nhà rông của các DTTS khác, nhưng nơi giữ hồn làng của người Giẻ Triêng lại mang nét độc đáo riêng nhờ lối kiến trúc và tâm linh liên quan đến con trâu.</p><p>Với bất kỳ cộng đồng làng nào của người Giẻ Triêng, trước tiên, nhà rông cũng được chọn dựng ở cuối làng; thể hiện sự kín đáo, khiêm nhường, song vẫn mang tính “bao trùm”. Từ đây có thể quan sát toàn bộ khu dân cư. Đây cũng chính là nơi mọi người cùng hướng về. Nhà rông được chọn làm trên khu đất bằng phẳng, rộng rãi, bốn bề thông thoáng, với toàn bộ vật liệu đều được lấy trong  tự nhiên. Phía trước là khoảng sân lớn để có thể tập trung đông người.</p><p>Với người Giẻ Triêng, trâu không phải là công cụ sản xuất, cũng không được dùng làm thực phẩm. Trâu là vật thiêng, dâng cúng thần linh, thể hiện sự trân trọng, tôn kính với đấng tối cao. Có lẽ xuất phát từ ý nghĩa trang trọng này, nên từ xa xưa, nhà rông của người Giẻ Triêng đã mang biểu tượng con trâu.</p><p>Nhìn tổng thể theo hướng chính diện, dù kích thước lớn - nhỏ khác nhau, nhưng nhà rông của người Giẻ Triêng đều mang dáng dấp con trâu nằm ngang. Trong đó, hai đầu mái cao của nhà rông có hình hai chiếc sừng trâu. Đỉnh mái như xương sống vững chãi của trâu, kéo xuống phần mái nhà rông tương ứng như hai bên hông của trâu với các lớp xương sườn hòa hợp. Không chỉ có thế, cách bài trí, trưng bày bên trong nhà rông cũng có nhiều yếu tố gắn với con trâu. </p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmhh7-62QWHaA-Lomjd2lkFpLCmA9g7GAc39QuSubQTv2aHb1NGfuigrg5sQwzrTKccC7j_ckGacAR-7J9OEVwuWuKO-I50VEPActfaUqdiHH7A0TRTBNQK9_4dn1Rev-kZ70za10YiCqm/s2048/an-tuong-nha-rong-cua-nguoi-gie-trieng-o-kon-tum-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="Ấn tượng nhà rông của người Giẻ Triêng ở Kon Tum" border="0" data-original-height="1286" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmhh7-62QWHaA-Lomjd2lkFpLCmA9g7GAc39QuSubQTv2aHb1NGfuigrg5sQwzrTKccC7j_ckGacAR-7J9OEVwuWuKO-I50VEPActfaUqdiHH7A0TRTBNQK9_4dn1Rev-kZ70za10YiCqm/s16000/an-tuong-nha-rong-cua-nguoi-gie-trieng-o-kon-tum-1.jpg" title="Ấn tượng nhà rông của người Giẻ Triêng ở Kon Tum" /></a></div><br />Tổ chức các sự kiện văn hóa ở nhà rông của người Giẻ Triêng Đăk Răng.<p></p><p>Trước hết, trong cấu trúc nhà rông, bên cạnh các hoa văn trang trí trên khung chính phía cửa ra vào, không thể thiếu những hình cắt gọt gỗ mang biểu tượng sừng trâu. Sau mỗi lần tổ chức lễ “ăn trâu” của dân làng, đầu trâu (hay là sừng trâu) được chọn treo trong nhà rông. Nhà rông cũng là nơi treo những chiếc trống lớn, cất giữ cồng chiêng và trưng bày các nhạc cụ dân tộc của làng.</p><p>Nhà rông của người Giẻ Triêng được dựng lên trên giàn cột gỗ vững chãi, thường gồm 10 cột chính bằng cây sao xanh, cà chít, hoặc một số loại cây bền chắc, có khả năng chống chịu mối, mọt. Đáng chú ý, là những cột chính của nhà được đẽo tròn từ mặt đất lên đến sàn nhà rông, song từ sàn lên đến phần khung mái lại có hình chữ nhật.</p><p>Theo thiết kế đặc trưng hình lưng trâu, nên mái nhà rông của người Giẻ Triêng hình vòm. Ở hai bên chái nhà rông còn có 3 - 5 cột tròn được dựng thẳng từ mặt đất lên đến mái. Hai bên chái nhà rông được thiết kế theo kết cấu hình rẻ quạt đặc trưng và được lợp tranh theo khung lượn tròn tinh tế, đẹp mắt; khác với cắt góc vuông vắn như nhà rông có mái hình lưới rìu của các dân tộc khác.</p><p>Cửa nhà rông của người Giẻ Triêng thường được mở về hai bên chính diện. Trên mỗi cửa ra vào cũng có biểu tượng của sừng trâu và đầu heo rừng - tượng trưng cho vật hiến tế thần linh.</p><p>Về thi công nhà rông của người Giẻ Triêng, có một nét độc đáo đáng chú ý là hệ thống cột, kèo được xử lý kết nối với nhau bằng các mộng gỗ và bằng những sợi mây rừng không chỉ bền chắc mà còn mang tính thẩm mỹ cao nhờ các nút thắt  hình bông hoa, mạng nhện. </p><p>Là biểu tượng sức mạnh và tâm linh của dân làng, nên từ xưa, nhà rông của người Giẻ Triêng đã được dựng lên bằng tất cả sức lực, tâm huyết của cả cộng đồng. Để đáp ứng yêu cầu như là một pháo đài kiên cố bảo vệ dân làng, nhà rông đã được tính toán kỹ lưỡng.</p><p>Mái được lợp bằng nhiều lớp tranh không chỉ để che nắng, che mưa mà còn có tác dụng che chắn cho người dân ở bên trong nếu kẻ địch bắn tên hoặc phóng lao vào nhà rông. Vách nhà rông được làm bằng những tấm phên tre, song theo truyền thống, ở phía trong nhà rông, mỗi bức vách đều được dựng những tấm gỗ lớn, dày, cao quá đầu người ngồi, có tác dụng che chắn cho người ngồi bên trong nếu kẻ thù dùng mũi tên bắn vào nhà rông. Trụ gỗ cách mặt đất từ 1m đến 1,5 m nhằm tránh thú dữ tấn công cũng như tránh nước lũ làm ngập sàn nhà rông. Sàn bằng gỗ hay phên tre cũng được gọt chẻ (hoặc đập dập) bền chắc.</p><p>Là biểu tượng sức mạnh và tâm linh của dân làng, nên dựng nhà rông luôn là việc rất hệ trọng đối với mỗi người, mỗi gia đình và cộng đồng. Theo ông Kring Ban ở làng Nông Nội, xã Đăk Nông, huyện Ngọc Hồi, trước khi khởi công làm (hay tu sửa) nhà rông vào sau thu hoạch lúa rẫy hàng năm, bà con đã phải chuẩn bị đầy đủ nguyên vật liệu cần thiết. Thời điểm khởi công dựng nhà rông được già làng chọn, thường vào kỳ trăng tròn. Lễ “khởi công” không cầu kỳ, nhưng mang nhiều yếu tố tâm linh của cộng đồng. Ngày xưa, người già trong làng có tục chôn đá mài dưới đất để “tìm may” trước khi dựng nhà rông, nhưng sau này, việc “chọn ngày” đã thoáng hơn nhiều.</p><p>“Trước khi dựng nhà rông, già làng nghe ngóng, xem có điềm báo gì, xem có bình yên không. Nếu không nghe con mang, con thú kêu, đó là ngày tốt, chọn làm…” - già làng Brol Vẻ ở Đăk Răng (xã Đăk Dục, huyện Ngọc Hồi) chia sẻ. Lễ vật xin dựng nhà rông đơn giản nhất chỉ gồm muối, con gà và khấn cầu thần linh phù hộ cho việc dựng nhà rông suôn sẻ, thuận lợi.</p><p>Đồng bào Giẻ Triêng làm lễ hội rất lớn để khánh thành nhà rông. Dân làng dựng cây nêu và ăn trâu tạ ơn Giàng, tạ ơn tổ tiên đã phù hộ dân làng làm được nhà rông đẹp đẽ, kiên cố.</p><p>Trước đây, mỗi làng Giẻ Triêng thường có hai nhà rông. Nhà rông của đàn ông (có biểu tượng sừng trâu trên mái) được làm lớn, là nơi tổ chức các hoạt động chính của làng. Nhà rông dành cho phụ nữ (không mang biểu tượng sừng) nhỏ, thấp hơn. Theo thời gian, các làng Giẻ Triêng ngày nay chỉ còn một nhà rông chung, là nơi hội tụ, gửi gắm và sẻ chia tâm tư, tình cảm của mọi người. Đặc biệt, mang biểu tượng con trâu, nên đến nay, các nhà rông này cơ bản vẫn được giữ nguyên nét đẹp truyền thống, chưa bị “tôn hóa”, “xi măng hóa”.</p><p style="text-align: right;">THANH NHƯ</p>

Cách đây hơn 20 năm, cha đã là người may mắn nhất trên cuộc này khi gặp được một thiên thần, một người con gái Kon Tum xinh đẹp, người mà sau này con gọi là mẹ...<br /><br />Cha mẹ đã ở bên nhau, cùng chia ngọt sẻ bùi và cùng nhau trải qua tuổi thanh xuân thật đẹp.<br /><br />Rồi một ngày, ông trời đã ban cho cha mẹ một món quà vô giá, món quà đó chính là con, người mà cha mẹ yêu thương nhất, cũng là người mà cha để tâm nhất.<br /><br />Cha mẹ đã và sẽ làm tất cả vì con, vì những điều bình dị và nhỏ nhoi trong cuộc sống này. Chỉ mong con luôn nở nụ cười, luôn ước mơ và luôn tiến tới những hoài bão xa xôi.<br /><br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5HUUEkLuPRB_JT6hqrgwyUGYD1wtsBkYxoJjlM_etVs8dvHaXBtfuTPiDblNrhC2zr1Or6VV1dhJ7cY_V9UL2QhZRHDPonOfr1-OSJD5oDU8pIlL7MkAkiQNsXFTZNnP71zD1vujSU8XQ/s1600/nguoi-kon-tum.png" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="504" data-original-width="500" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5HUUEkLuPRB_JT6hqrgwyUGYD1wtsBkYxoJjlM_etVs8dvHaXBtfuTPiDblNrhC2zr1Or6VV1dhJ7cY_V9UL2QhZRHDPonOfr1-OSJD5oDU8pIlL7MkAkiQNsXFTZNnP71zD1vujSU8XQ/s320/nguoi-kon-tum.png" width="317" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Người Kon Tum</td></tr></tbody></table>Nhưng con à, cuộc sống không lúc nào là quá đủ. Con sẽ cần một ai đó đến yêu thương con, hơn cả tình yêu mà cha mẹ dành dụm...<br /><br />Con ơi, cha bảo này, con không cần phải kiếm được người đàn ông giàu có, mà con chỉ cần kiếm được người biết yêu thương con. Con cũng không cần kiếm người đàn ông cạo to vạm vỡ, mà con chỉ cần kiếm được người đàn ông có thể bảo vệ con. Con cũng chẳng cần kiếm một người đàn ông nấu ăn ngon như một bếp trưởng, thứ con cần là một người đàn ông chạy ngay về nhà để thưởng thức những món ăn con nấu sau giờ tan làm...<br /><br />Và con à, con không cần đi đâu xa để tìm kiếm một người đàn ông như thế cả. Vì những người con trai <b>Kon Tum</b> chính là người mà con đang tìm.<br /><br />Nếu con yêu một người Kon Tum thì con sẽ cảm nhận hết được tấm chân tình của họ dành cho con, họ sẽ luôn là bờ vai vững chắc mỗi khi con yếu lòng. Và một điều chắc chắn là con sẽ không bao giờ phải rơi nước mắt vì họ. Có chăng thì con cũng chỉ khóc vì quá hạnh phúc thôi con.<br /><br />Cha nói những điều này có thể con chưa thực sự tin, nhưng đó đều là sự thật đấy con à. Để con có thể hiểu hơn về những người con trai Kon Tum, về mảnh đất quê mình, bây giờ cha sẽ kể con nghe những điều này nhé. Mong con hãy suy nghĩ thật kỹ những điều cha nói.<br /><h3>1. <b>Người Kon Tum</b> hiếu khách đến lạ thường</h3>Nếu ai đó thử một lần tới vùng đất này và chỉ nhìn cách tiếp đãi khách của người quê mình thôi, chắc chắn sẽ không bao giờ muốn rời đi. Bởi con người quê mình sống chân thật và luôn coi trọng tình người. Họ quan niệm rằng, khi đối xử tốt với người khác thì mình sẽ nhận lại được những điều tốt đẹp. Điều đó thật tuyệt vời phải không con gái?<br /><h3>2. Bời người Kon Tum tính tình phóng khoáng, cởi mở và thân thiện</h3>Cái khí phách và tính tình phóng khoáng của con người nơi đây phải chăng do sinh ra và lớn lên trên mảnh đất hoang sơ với nhiều huyền thoại, lại cùng sinh hoạt với những người gốc gác của núi rừng<br /><br />Thế nên trong mỗi người Kon Tum đều ngấm vào máu cái “hương vị” hoang dã nguyên sơ mạnh mẽ mà cởi mở, thân thiện của cao nguyên chăng? Con có muốn giành được trái tim của một người như vậy không?<br /><h4>3. Những chàng trai Kon Tum thật thà, nhiệt thành trong từng hành động</h4>Bởi chẳng giống như những chàng trai xứ khác, trai Kon Tum có một nét rất riêng, quyết đoán và bản lĩnh. cha biết, con gái đã từng thương người xứ khác, với con, chàng trai ấy là tuyệt nhất. Nhưng con gái hãy thử một lần cảm nhận sự chân tình của những chàng trai Kon Tum đi, chắc chắn điều đó sẽ không làm con thất vọng.<br /><br />Ngoài ra, Trai xứ mình còn rất sòng phẳng, hào phóng. Họ sẵn sàng chia sẻ quyền lợi của mình cho mọi người, rất công khai, đàng hoàng, chẳng chút tư lợi.<br /><h4>4. Bởi con gái Kon Tum đôn hậu, đảm đang, nhẹ nhàng, đằm thắm</h4>Điều này chắc cha không cần nói nhiều phải không con. Bởi cha có hai người phụ nữ thật tuyệt vời, một người là mẹ con – người phụ nữa đối với cha là cả  bầu trời, luôn che chở và yêu thương cha, còn một người đó chính là con – người con gái cha thương yêu nhất, người mà cha luôn để tâm nhất. Nếu các chàng trai xứ người chỉ một lần được gặp các cô gái nơi đây, cha tin họ sẽ bị đánh gục ngay tại chỗ. Bởi Họ có nét dịu dàng, đằm thắm, lại đảm đang, giỏi việc nước giỏi luôn việc nhà nữa con à.<br /><h4>5.  Bởi Kon Tum có nhiều món ngon nức tiếng gần xa</h4>Cha vẫn nhớ hồi con còn bé, chỉ vì muốn được thưởng thức món xôi măng do chính tay mẹ làm mà con ở nhà cả buổi chiều không chịu đi học. Vì tức giận nên cha đã đánh cón mấy cái vào mông, thế mà con khóc mãi không chịu nín. Nếu biết đó là món con yêu thích nhất thì cha đã không đánh con rồi, cha xin lỗi con nhiều lắm.<br /><br />Ngoài xôi măng thì quê mình còn nhiều đặc sản khác nữa, ví dụ như: Cá chua, cá gỏi kiến vàng, thịt chuột đồng, cà đắng... cha chỉ chờ con về để cùng cha thưởng thức hết thôi đấy.<br /><h4>6. Bởi Kon Tum có nhiều địa điểm thật khó để từ chối</h4>Cha nhớ là con chưa được đi hết những danh lam thắng cảnh quê mình đúng không? Vì lâu rồi con cũng chưa về quê mình mà. Mấy địa danh quê mình vốn dĩ đã đẹp nay còn đẹp hơn con ạ. Nếu con định đi hết những địa điểm này thì cha nghĩ con phải thật kiên trì, vì con phải đi nhiều đấy.<br /><h4>7.  Cuối cùng là thật may mắn khi lấy được người Kon Tum</h4>Những chàng trai, cô gái quê mình thật thà giản dị, tuy họ không biết cách thể hiện tình cảm những họ có một trái tim chân thành, nhiệt tình và cháy bỏng. Một khi đã yêu, họ sẽ dành cho nhau trái tim ấm nóng và bền chặt. Cha nghĩ một chàng trai/cô gái khi lấy được người Kon Tum thì đó sẽ là điều không gì sánh bằng.<br /><br />Những điều cha nói trên đây đều là thật lòng, bởi vì cha cũng là chàng trai <b><u><i>Người Kon Tum</i></u></b> may mắn lấy được mẹ con và có được người con gái bé bỏng như con. Cha đã từng trải qua nên cha biết con à. Người Kon Tum một khi đã yêu ai thì sẽ dành cho người đó một tình yêu chân thành, không gì có thể thay thế được, nó như một sợi dây đàn vậy, một khi đã chạm vào nó sẽ vang lên những âm thanh trong trẻo. Nhưng con biết không, dây đàn sẽ tự động đứt đột ngột vì bất cứ lý do nào đó. Cũng như chuyện tình cảm vậy, người con trai đó sẽ bị tổn thương cho dù con vô tình hay cố ý làm thương tổn họ, vì vậy hãy suy nghĩ thật kỹ khi quyết định yêu một người con trai Kon Tum.<br /><br />Nếu con thực sự cảm thấy rung động thì hãy mở cửa cho họ bước vào, còn nếu chưa thực sự sẵn sàng, con đừng vội vàng mở lòng nhé. Vì như thế có thể làm tổn thương cho con và cả đối phương đấy con à. Cha biết mối tình đầu là mối sâu nặng nhất, nhưng con cũng đừng vì nó mà làm khổ bản thân nhé. Con hãy suy nghĩ thật kỹ những điều cha nói, cha tin vào quyết định của con. Cha mẹ yêu con rất nhiều!

Từ thị trấn Plei Kần, dọc theo Quốc lộ 14 về hướng Bắc khoảng chừng 18 km tới địa phận làng Đắk Răng thuộc xã Đắk Dục, huyện Ngọc Hồi để thăm làng Đắk Răng, đường vào làng đa số được đổ bê tông nên du khách có thể tham quan bằng phương tiện ô tô. Làng Đắk Răng được biết đến như một địa điểm tham quan hấp dẫn với những nét văn hóa độc đáo của dân tộc Giẻ-Triêng còn lưu giữ đến ngày nay.<br /><br />Hiện nay, diện tích làng Đắk Răng khoảng 100 ha với khoảng 200 hộ gia đình và hầu hết là đồng bào dân tộc Giẻ-Triêng.<br /><br />So với các làng khác đóng trên địa bàn xã Đắk Dục có thể nói làng Đắk Răng là một làng văn hóa lâu đời còn lưu giữ nhiều lễ hội cũng như ngành nghề thủ công truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc nhất. Đặc biệt làng có những đoàn nghệ nhân nổi tiếng tham gia các lễ hội truyền thống trong và ngoài tỉnh, tại đây có thể thấy được quá trình chế tác các nhạc cụ truyền thống như: đàn Đinh tút, Ting Ning, sáo, ta-len, ta-lét, bìn, oòng-enh, pin-pui, Pờ-Rưn, Tơ-rưng dưới bàn tay khéo léo của các nghệ nhân nổi tiếng như: Blong Vẻ hay còn có tên gọi khác là A Vẻ, Blong Vương. Dưới bàn tay khéo léo của các cô gái Giẻ-Triêng tạo nên những trang phục truyền thống hay tấm choàng… Hoa văn và màu sắc được tạo ra trong sản phẩm dệt đã tạo nên sắc thái riêng biệt trong trang phục của người Giẻ-Triêng, sản phẩm làm ra chủ yếu phục vụ cho sinh hoạt hàng ngày, ngày trước thì họ dùng để trao đổi hàng hóa.<br /><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhyCWrJTQtyk7QgcukHz0VAocNxQ6BkmiQ2mgJuq0_7dCn3PZTKhxeMNzBUEIHB_UyD0wNHi7Xyemi1GyvW5NoxzHy_HiHqM6xHrFCqrKMRL6m0PMgN1dzW-SgRn9wRtMSEMbh03jXiN7H0/s640/kham-pha-lang-dak-rang-cua-dong-bao-dan-toc-gie-trieng-o-ngoc-hoi-kon-tum.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Phụ nữ Giẻ-Triêng đang dệt thổ cẩm" border="0" data-original-height="411" data-original-width="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhyCWrJTQtyk7QgcukHz0VAocNxQ6BkmiQ2mgJuq0_7dCn3PZTKhxeMNzBUEIHB_UyD0wNHi7Xyemi1GyvW5NoxzHy_HiHqM6xHrFCqrKMRL6m0PMgN1dzW-SgRn9wRtMSEMbh03jXiN7H0/s16000/kham-pha-lang-dak-rang-cua-dong-bao-dan-toc-gie-trieng-o-ngoc-hoi-kon-tum.jpg" title="Phụ nữ Giẻ-Triêng đang dệt thổ cẩm" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Phụ nữ Giẻ-Triêng đang dệt thổ cẩm</span></td></tr></tbody></table><br /></div><br />Nhà sàn của người Giẻ-Triêng thường được dựng trên nền đất hình chữ nhật, sàn thường cách mặt đất từ 0,8 – 1m. Thông thường, ngôi nhà có chiều dài khoảng 15m, chiều rộng từ 6 – 10m. Diện tích ngôi nhà lớn hay nhỏ phụ thuộc vào số thế hệ và số thành viên sống trong gia đình.<br /><br />Thành phần chính để cấu tạo nên một sườn nhà của người Giẻ-Triêng cũng giống như người Kinh, gồm: cột, xuyên, trính, vì kèo, đòn tay, đòn dông… nhưng hình dáng, vị trí và kết cấu của từng bộ phận thì hoàn toàn khác nhau, thể hiện nét văn hóa độc đáo vừa truyền thống vừa tinh tế của cộng đồng. Để làm hoàn thành một ngôi nhà, đồng bào nơi đây phải sử dụng ít nhất 200 đến 250 bó tranh lợp (mỗi bó gồm nhiều mớ, nặng khoảng 20kg) và trên dưới 20m3 gỗ.<br /><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMlDiZN9nhlR1Th2l40zoHIDrwypTgzPn0zPoyg2ztfs855nnW3Xle8nt1rbuq0Uy3mCPHgyahbdQMo3Jv47oPyGLfBKrtSltqBnq_b90e2U29XNz0b6Tz8CcHsg__jI_Er6N3WkWiwcRd/s512/kham-pha-lang-dak-rang-cua-dong-bao-dan-toc-gie-trieng-o-ngoc-hoi-kon-tum-1.png" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Nhà rông của người Giẻ-Triêng" border="0" data-original-height="351" data-original-width="512" height="274" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMlDiZN9nhlR1Th2l40zoHIDrwypTgzPn0zPoyg2ztfs855nnW3Xle8nt1rbuq0Uy3mCPHgyahbdQMo3Jv47oPyGLfBKrtSltqBnq_b90e2U29XNz0b6Tz8CcHsg__jI_Er6N3WkWiwcRd/w400-h274/kham-pha-lang-dak-rang-cua-dong-bao-dan-toc-gie-trieng-o-ngoc-hoi-kon-tum-1.png" title="Nhà rông của người Giẻ-Triêng" width="400" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Nhà rông của người Giẻ-Triêng</span></td></tr></tbody></table><br /><br /></div>Mái nhà hình mai rùa, hai đầu đốc được trang trí bằng hai sừng trâu là hai nét đặc trưng trong kiến trúc nhà sàn của người Giẻ-Triêng. Nhà sàn dài của người Giẻ-Triêng cách bố trí trên mặt bằng sinh hoạt còn có hình thức như: giữa là một hành lang dùng làm lối đi, hai bên là nơi dành cho các hộ gia đình. Trang trí và sắp đặt các vật dụng sinh hoạt trong một ngôi nhà truyền thống của người Triêng luôn tuân thủ nghiêm ngặt theo nguyên lý “Đông-Tây”. Đồng bào quan niệm hướng Đông là hướng quan trọng nhất (là hướng gốc). Theo quan niệm của họ, hướng Đông gắn liền với ánh nắng mặt trời toả đi khắp các hướng khác sưởi ấm cho các thần linh, vạn vật của núi rừng để cây cối hoa màu luôn tốt tươi, tạo ra của cải dồi dào, đem lại hạnh phúc cho mọi người dân.<br /><br />Theo truyền thống, nam giới người Giẻ-Triêng để tóc ngắn hoặc đội khăn chàm theo lối chữ nhất trên đầu, có xâu lỗ tai, đeo hoa tai bằng gỗ quý, bằng tre ngà hoặc bằng ngà voi và xăm mình với những đường nét hoa văn hình học khá đơn giản. Ngoài ra đàn ông Giẻ-Triêng còn mặc khố, ở trần, trời lạnh thì mặc thêm tấm áo, khoác ngoài chéo qua vai, màu chàm có các sọc trang trí.<br /><br />Khố của người Giẻ-Triêng là loại khổ hẹp, dài không có tua, thân và các mép khố được viền và trang trí hoa văn ở hai đầu trên nền chàm. Nam cũng đeo vòng cổ, vòng ngoài khố mang chuỗi hạt vòng. Trong các dịp lễ, tết, họ mang thêm tấm choàng rộng màu chàm có các sắc màu trang trí phủ kín thân.<br /><br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigNrIv0m5VoLs9qvib1wO0Eesww6z3vtnzIOmxOU1eRasN_iSjLBcX9wVNmmZPvyX4QKw8cFwZw7hsn_N0B436RiRGYGZ8ynKDsPil1aimUvyUs0qAX3fyAu94YBFfw9Hpbox_L18hgR-C/s670/kham-pha-lang-dak-rang-cua-dong-bao-dan-toc-gie-trieng-o-ngoc-hoi-kon-tum-2.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Lễ hội của người Giẻ-Triêng" border="0" data-original-height="502" data-original-width="670" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigNrIv0m5VoLs9qvib1wO0Eesww6z3vtnzIOmxOU1eRasN_iSjLBcX9wVNmmZPvyX4QKw8cFwZw7hsn_N0B436RiRGYGZ8ynKDsPil1aimUvyUs0qAX3fyAu94YBFfw9Hpbox_L18hgR-C/w400-h300/kham-pha-lang-dak-rang-cua-dong-bao-dan-toc-gie-trieng-o-ngoc-hoi-kon-tum-2.jpg" title="Lễ hội của người Giẻ-Triêng" width="400" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Lễ hội của người Giẻ-Triêng</span></td></tr></tbody></table><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>Trong khi đó, phụ nữ Giẻ-Triêng thường để tóc dài, quấn sau gáy. Họ không mang áo mà mang loại váy dài cao sát nách. Đây là loại váy ống tương đối dài rộng. Đầu váy giữa thân và gấu váy được trang trí các sọc hoa văn màu đỏ trên nền chàm. Lối mặc có tính chất vừa váy, vừa áo này là một đặc điểm rất khác biệt của phụ nữ Giẻ-Triêng ít gặp ở các dân tộc khác từ Bắc vào Nam, rất cổ truyền và cũng không kém phần hiện đại. Đây cũng là một lý do trang phục Giẻ-Triêng được chọn vào “Làng văn hóa các dân tộc” và tham gia vào các cuộc thi “Trang phục dân tộc”. Cũng như nhiều dân tộc khác, phụ nữ Giẻ-Triêng làm đẹp bằng nhiều loại trang sức như vòng bạc, đồng, chuỗi cườm, đeo cổ tay, chân và tai. Đối với tầng lớp phụ nữ khá giả, họ thường đeo hoa tai bằng ngà voi.<br /><br />Ngày nay, quá trình phát triển kinh tế đã ảnh hưởng tới trang phục truyền thống của đồng bào Giẻ-Triêng, đặc biệt là trang phục của người Việt (dân tộc Kinh) đã thâm nhập đến tận các làng bản xa xuôi hẻo lánh. Trong sinh hoạt đời thường, người dân tộc Giẻ-Triêng ăn mặc đơn giản nhưng trong các dịp lễ hội quan trọng, trang phục cổ truyền vẫn được họ trình diễn và ưa chuộng.<br /><br />Lễ ăn trâu là lễ hội lớn của dân tộc Giẻ-Triêng nói riêng và đồng bào Tây Nguyên nói chung, các nghi thức diễn ra trong lễ hội chứa đựng khát vọng về cuộc sống ấm no, thịnh vượng, mùa màng bội thu không những vậy nó còn thể hiện tính cộng đồng rõ nét, đặc trưng văn hóa của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.<br /><br />Lễ mừng năm mới được tổ chức hàng năm vào tháng 12 âm lịch những người trong nhà dậy sớm, chủ nhà làm gà và ché rượu cần để cúng Giàng đã phù hộ cho gia đình một năm yên bình và cầu mong Giàng phù hộ một năm mới nhiều may mắn. Sau đó, tập trung cả gia đình lại, cùng ăn bữa cơm đầu năm rồi lần lượt đi thăm từng gia đình trong làng. Lễ mừng năm mới phát huy tinh thần đoàn kết của cộng đồng làng, các thành viên trong làng đi xa có dịp để quay về làng. Lưu giữ bản sắc văn hóa của cộng đồng làng và tính dân tộc. Năm mới với những hy vọng mới, niềm vui mới bắt đầu.<br /><br />Với những nét văn hóa đậm chất dân tộc nêu trên, hy vọng rằng làng Đắk Răng sẽ trở thành địa điểm văn hoá thu hút được nhiều du khách đến nghiên cứu, tìm hiểu và tham quan.<br /><div style="text-align: right;"><br /></div><div style="text-align: right;">Bài, ảnh: Tây Phi</div>

<p> Làng chài thuộc thôn 7, xã Ia Tơi (huyện Ia H’Drai) hiện có 29 hộ dân. Hàng năm, dân làng chài đánh bắt và nuôi trồng được hàng chục tấn thủy sản từ lòng hồ thủy điện Sê San 4.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-BVZflbJq6D0Or8MuPtY-5KU2QJ9wCHIfbkz2gHIBbyM5mkXviswVkc9pNVKi70tERc2xLiLVDJGxvSeiacmizZZP5l0mmPsHBI82F6IfKtfP3fNhsPOuSQL3WlkTD3TfRxB02GveMsew/s888/mot-ngay-o-lang-chai-trong-ho-thuy-dien-se-san-4-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="Một ngày ở làng chài trong hồ thủy điện Sê San 4" border="0" data-original-height="592" data-original-width="888" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-BVZflbJq6D0Or8MuPtY-5KU2QJ9wCHIfbkz2gHIBbyM5mkXviswVkc9pNVKi70tERc2xLiLVDJGxvSeiacmizZZP5l0mmPsHBI82F6IfKtfP3fNhsPOuSQL3WlkTD3TfRxB02GveMsew/s16000/mot-ngay-o-lang-chai-trong-ho-thuy-dien-se-san-4-1.jpg" title="Một ngày ở làng chài trong hồ thủy điện Sê San 4" /></a></div><br />Sinh sống giữa lòng hồ thủy điện Sê San 4, huyện Ia H’Drai (Kon Tum) nhưng những con người lam lũ nơi đây vẫn lạc quan, yêu đời. Không có cái hối hả nơi phố thị, công việc hằng ngày của họ là thong thả thả lưới, đặt vó kiếm thêm thu nhập nuôi sống gia đình.<br /><br />Không có cái hối hả nơi phố thị, công việc hằng ngày của họ là thong thả thả lưới, đặt vó kiếm thêm thu nhập nuôi sống gia đình.<p></p><p><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBGIkBAm4be_il1JlwwDhrtvNdhCBqXERHJ7O8kZ5x_m2G0eYAbO9W108Oi9_jH0DGt6Whmt5E4s81v1XYmTKQwWBUKESEmjupoWv4WpjG5od5UklggtuGAHIWnKT-JSOn1cby4fgl7BEt/s1000/mot-ngay-o-lang-chai-trong-ho-thuy-dien-se-san-4-2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img alt="Một ngày ở làng chài trong hồ thủy điện Sê San 4" border="0" data-original-height="624" data-original-width="1000" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBGIkBAm4be_il1JlwwDhrtvNdhCBqXERHJ7O8kZ5x_m2G0eYAbO9W108Oi9_jH0DGt6Whmt5E4s81v1XYmTKQwWBUKESEmjupoWv4WpjG5od5UklggtuGAHIWnKT-JSOn1cby4fgl7BEt/s16000/mot-ngay-o-lang-chai-trong-ho-thuy-dien-se-san-4-2.jpg" title="Một ngày ở làng chài trong hồ thủy điện Sê San 4" /></a><br />Những đứa trẻ sinh ra và lớn lên trong lòng hồ đã quá quen thuộc với việc điều khiển thuyền máy. Ngoài chuyện học hành, những đứa trẻ ở thôn 7 thường phụ giúp cha mẹ vận chuyển thủy sản vào đất liền bán kiếm tiền trang trải cuộc sống gia đình.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwCpaMOcrxxnEfa8vRxdux5Uq4mEzC29jhnMwBfpwzXJJIJHegacWmXtKfyyb6dtS4j6DuoSsRVLYsjrQaBRvS-EO_PDdTtoQUMF3sfU2vdZRyubDs6vysyd9hUHDqYc198Q7PRNo0iiS1/s1000/mot-ngay-o-lang-chai-trong-ho-thuy-dien-se-san-4-3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="Một ngày ở làng chài trong hồ thủy điện Sê San 4" border="0" data-original-height="666" data-original-width="1000" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwCpaMOcrxxnEfa8vRxdux5Uq4mEzC29jhnMwBfpwzXJJIJHegacWmXtKfyyb6dtS4j6DuoSsRVLYsjrQaBRvS-EO_PDdTtoQUMF3sfU2vdZRyubDs6vysyd9hUHDqYc198Q7PRNo0iiS1/s16000/mot-ngay-o-lang-chai-trong-ho-thuy-dien-se-san-4-3.jpg" title="Một ngày ở làng chài trong hồ thủy điện Sê San 4" /></a></div><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8LkGZkbGpkivr75wRqMuTBylWwx4Nvd_cMV1rF5nrjkGjGAjpqakVHxAL7iltgm5fB78YfL8dm7pDHDNodvBIQRCYmZff0x3mQYjqka61TsHNWpFGXfZBSzdyhDpyE-l-Z19mCrspNUby/s1000/mot-ngay-o-lang-chai-trong-ho-thuy-dien-se-san-4-4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="Một ngày ở làng chài trong hồ thủy điện Sê San 4" border="0" data-original-height="660" data-original-width="1000" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8LkGZkbGpkivr75wRqMuTBylWwx4Nvd_cMV1rF5nrjkGjGAjpqakVHxAL7iltgm5fB78YfL8dm7pDHDNodvBIQRCYmZff0x3mQYjqka61TsHNWpFGXfZBSzdyhDpyE-l-Z19mCrspNUby/s16000/mot-ngay-o-lang-chai-trong-ho-thuy-dien-se-san-4-4.jpg" title="Một ngày ở làng chài trong hồ thủy điện Sê San 4" /></a></div><br />Chiều đến, hằng trăm hộ dân ở làng chài lại chuẩn bị xuồng và đồ nghề để đi thả lưới, thả rớ. Thả lưới trên lòng hồ để rồi vào khoảng 2, 3 giờ sáng, họ lại tất tả kéo vó thu hoạch cá.<p></p><p style="text-align: right;">HỮU LONG</p>

<p>Khi cái nắng gay gắt của tháng 3 bắt đầu trải dài trên những rẫy nương, thì đồng bào Xê Đăng nhánh Xơ Dră ở xã Ngọk Réo, huyện Đăk Hà lại háo hức rộn ràng tổ chức “Pơ leh”, hay còn gọi là “Tết làng” theo phong tục truyền thống, cầu mong mưa thuận gió hòa để bà con chuẩn bị bước vào một mùa rẫy mới bội thu.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7gMu0rpT-jv7tpufy9urJ2F9NOhjUQ42i7pcCVJN0S65GdlA45h4Gu4EB3DLIZntpwcRMOR_m4gVyN532PvN6pexDDWJhoTvd1AXVYBDNSOBV4f1Qfj5gNIWhLt147RHk6OC_6RYIhz6I/s350/thang-ba-ve-tet-lang-o-kon-tum.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Vợ chồng chị Y Hoa chuẩn bị đồ ăn đón Tết làng" border="0" data-original-height="197" data-original-width="350" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7gMu0rpT-jv7tpufy9urJ2F9NOhjUQ42i7pcCVJN0S65GdlA45h4Gu4EB3DLIZntpwcRMOR_m4gVyN532PvN6pexDDWJhoTvd1AXVYBDNSOBV4f1Qfj5gNIWhLt147RHk6OC_6RYIhz6I/s16000/thang-ba-ve-tet-lang-o-kon-tum.jpg" title="Vợ chồng chị Y Hoa chuẩn bị đồ ăn đón Tết làng" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Vợ chồng chị Y Hoa chuẩn bị đồ ăn đón Tết làng</span></td></tr></tbody></table><br />Năm nay, nhờ quanh năm làm ăn chăm chỉ, dư được cái ăn cái mặc nên đôi vợ chồng trẻ Y Hoa – A Tuân ở thôn Kon Jong chuẩn bị đón Tết làng tươm tất và đủ đầy hơn mọi năm. Tờ mờ sáng, Y Hoa đã tranh thủ dậy thật sớm để ngâm gạo nếp, nướng cơm lam,….các loại rau rừng như lá H’lăng, H’hminh cũng được chị nhanh chóng nấu cùng với gạo đã được giã nát, thành món cháo bột truyền thống.</p><p>Trong khi đó, anh A Tuân lại đảm nhận phần việc chế biến món thịt chuột, thịt sóc nướng lồ ô bẫy được từ rừng về. Còn có cả món cá nướng chấm với muối ớt giã cay nồng…để đãi khách ghé thăm nhà.</p><p>Chị Y Hoa cho biết: Trước khi tổ chức ăn tết làng thì tất cả mọi người trong làng, từng gia đình, phụ nữ đi hái lá H’hminh, lá H’nglăng, chặt mây,…còn đàn ông thì đi đặt bẫy, kiếm thịt sóc, chuột, mang,…bắt cá đem về nấu nướng, chế biến chung thành những món ăn truyền thống.</p><p>“Pơ leh” của đồng bào Xơ Dră thường được tổ chức theo từng gia đình và cộng đồng làng, vào thời điểm cuối tháng 2, đầu tháng 3. Đây là khoảng thời gian nhàn rỗi khi bà con đã dọn xong nương rẫy, chờ đợi rẫy khô để chuẩn bị bước vào mùa rẫy mới. Đàn ông, thanh niên trong làng sẽ tranh thủ đi bẫy con sóc, con chuột,…đem về phơi khô làm thức ăn dự trữ trong gia đình. Đây cũng là dịp bà con, anh em họ hàng xa gần cùng đến gặp mặt chung vui sau một năm làm việc vất vả.</p><p>Dưới mái nhà rông cao vút, già A Lát cùng bà con dân làng đang chuẩn bị mọi thủ tục để làm lễ làng. Già nói: Hôm nay làng mình tổ chức lễ làng. Theo thông lệ truyền thống rồi, năm nào cũng tổ chức Tết làng, cùng nhau tập trung tại nhà rông, cùng làm đồ ăn, cùng đánh cồng chiêng, múa xoang và uống rượu ghè. Ngoài bà con trong làng, còn mời bà con làng bên về tham dự, chung vui luôn.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj71wwaMbV0DbRPBODqJeqGdlwgi-ai0pRijlO2_zGUxXf7MssryvkIbXk_wA3lw_yH6T58E18PVDoEvS6vacTiWpHUNXVWwxEBNnB3HjtKohwc0OHr3S-FOl-fD2cMbXFswxB8XJl5hqzP/s500/thang-ba-ve-tet-lang-o-kon-tum-1.gif" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Thiếu nữ trong làng đảm nhận làm món cơm lam" border="0" data-original-height="326" data-original-width="500" height="418" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj71wwaMbV0DbRPBODqJeqGdlwgi-ai0pRijlO2_zGUxXf7MssryvkIbXk_wA3lw_yH6T58E18PVDoEvS6vacTiWpHUNXVWwxEBNnB3HjtKohwc0OHr3S-FOl-fD2cMbXFswxB8XJl5hqzP/w640-h418/thang-ba-ve-tet-lang-o-kon-tum-1.gif" title="Thiếu nữ trong làng đảm nhận làm món cơm lam" width="640" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Thiếu nữ trong làng đảm nhận làm món cơm lam</span></td></tr></tbody></table><br />Sau khi đón tiếp khách đến thăm nhà, đúng vào 12 giờ trưa, bà con tiếp tục tập trung, quây quần tại nhà rông để tổ chức theo cộng đồng làng. Tùy vào điều kiện sau một năm thu hoạch của từng hộ gia đình mà mỗi nhà có thể chuẩn bị nhiều ống cơm lam, nhiều món ăn truyền thống bên cạnh ché rượu cần được đặt tại nhà rông.</p><p>“Tết làng ngoài tính chất là mừng năm mới, chúng tôi còn chúc nhau sức khỏe, làm ăn phát đạt, có lúa, có mì, được mùa, được giá. Ngoài ra cũng là giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc, để con cháu sẽ noi theo”- Già A Lát cho biết thêm.</p><p>Sau khi già làng làm lễ cầu thần linh phù hộ, bà con lần lượt mời nhau thưởng thức rượu cần và các món ăn truyền thống do gia đình tự chuẩn bị như: đọt mây luộc, thịt sóc nướng, cháo bột, cá suối nướng, gỏi kiến chua,….không gian trở nên rộn ràng, náo nhiệt bởi những lời chúc nhau sức khỏe và một mùa rẫy thêm phần bội thu.</p><p>Khi hơi men rượu bắt đầu lan tỏa, cồng chiêng cũng bắt đầu nổi lên, mọi người cùng nắm tay nhảy múa quanh nhà rông theo nhịp điệu say nồng, bỏ qua những phiền muộn đã qua, mong ước một năm mới mùa màng bội thu.</p><p>Tháng 3 – Mùa lễ hội của các dân tộc thiểu số vùng Tây Nguyên, vì thế “Pơ leh” càng trở nên có ý nghĩa hơn trong đời sống văn hóa tâm linh của đồng bào Xê Đăng nhánh Xơ Dră.</p><p style="text-align: right;">A Lê Khăm</p>

<p> Đăk Blô là xã vùng sâu, biên giới đặc biệt khó khăn của huyện Đăk Glei. Đồng bào dân tộc Giẻ (Giẻ - Triêng) ở đây làm ruộng nước lâu đời nên kho lúa đã trở nên quen thuộc như căn nhà thứ hai của mỗi người và gia đình. Theo tâm linh và tập quán sản xuất- sinh hoạt của bà con, nghi thức liên quan đến lễ cúng dựng nhà lúa ở vùng biên cơ bản có nhiều nét tương đồng với các dân tộc thiểu số Bắc Tây Nguyên, song cũng mang những nét riêng độc đáo.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjeBasftlSwJUU8YRZrtZDgJMGSHjDDSlF0Uvu6Ld7VowhFMRbjzI3Iq9Eb1EXA6FGqv4HUeZicf2252bx3j9irnJLUv84QqYcDSZUBK_MviVG6CakSt1l3Tg_A8YdbAEu0sL4qJrGhmvu0/s640/net-dep-doc-dao-nha-lua-o-vung-bien-dak-blo.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Nhà lúa làm ở trên cao, gần đồng ruộng của người Giẻ ở Đăk Blô" border="0" data-original-height="427" data-original-width="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjeBasftlSwJUU8YRZrtZDgJMGSHjDDSlF0Uvu6Ld7VowhFMRbjzI3Iq9Eb1EXA6FGqv4HUeZicf2252bx3j9irnJLUv84QqYcDSZUBK_MviVG6CakSt1l3Tg_A8YdbAEu0sL4qJrGhmvu0/s16000/net-dep-doc-dao-nha-lua-o-vung-bien-dak-blo.jpg" title="Nhà lúa làm ở trên cao, gần đồng ruộng của người Giẻ ở Đăk Blô" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Nhà lúa làm ở trên cao, gần đồng ruộng của người Giẻ ở Đăk Blô</span></td></tr></tbody></table><br />Ở xã biên giới Đăk Blô, mỗi năm, đồng bào dân tộc địa phương chỉ  gieo cấy một vụ, từ tháng1 tháng 2 đến tháng sáu tháng bảy. Khi những cơn mưa cuối mùa càng thưa dần, đất trời biên cương như cao rộng hơn. Nắng và gió cũng vơi phần khắc nghiệt. Đi theo đường từ Đăk Pek, qua Đăk Nhoong vào Đăk Blô, Bung Tôn là làng đầu tiên của xã. Theo những con dốc nhỏ cách trụ sở Đảng ủy, HĐND, UBND xã Đăk Blô không xa, bắt gặp hai ba điểm định hình những nhà lúa tập trung.</p><p>Ông A Việt, 60 tuổi, ở làng Bung Tôn cho hay: Sống nhờ ruộng nước nên nhà lúa được bà con dựng lên theo từng nhóm hộ, trên những khu đất rộng và thoáng đãng. Nhà lúa làm ở trên cao để tránh gió, bão, nước lũ; không xa ruộng để tiện cho việc vận chuyển. Đó được xem như căn nhà sàn thu nhỏ, nhưng chỉ có một cửa duy nhất để đóng, mở. Tùy từng gia đình, mà diện tích sàn nhà lúa phổ biến 7-8 m2, hoặc rộng hơn. Nhà lúa được dựng trên 4 trụ gỗ chắc chắn, được đẽo gọt cẩn thận; cách mặt đất40-50cm. Tường và sàn được quây kín bằng gỗ ván.</p><p>Trước đây, mái nhà lúa được lợp bằng tranh; nhưng sau này, phần vì nguyên liệu trong tự nhiên ngày càng khan hiểm, phần vì để tiện cho việc bảo quản nên mái tôn trở nên thông dụng.“ Bí quyết” chống chuột hữu hiệu là dưới các trụ của nhà lúa, thường có các vòng tròn lớn bằng gỗ được đóng chắc vào mặt sàn. Chuột bị cản đường, không thể leo lên nhà lúa mà phá hại.</p><p>Được xem là căn nhà thứ hai của mỗi người, mỗi gia đình nên nhà lúa cũng được dựng lên một cách cẩn thận, kỹ lưỡng. Theo tâm linh và tập quán sinh hoạt của đồng bào Giẻ, nghi thức cúng nhà lúa mang nét độc đáo riêng. Ở chỗ kho lúa mới dựng, lễ cúng mang ý nghĩa tượng trưng. Chủ nhà đưa con heo đi vòng quanh kho mới dựng 7 vòng và cầu khấn; sau đó về nhà Rông của làng để tiến hành nghi lễ chính thức. Lễ vật để cúng chính thức không thể thiếu trâu hoặc  bò, song theo ông A Việt, nếu không đủ điều kiện cúng cả con, thì có thể lấy cái đầu, cái chân (còn cả da, lông) để dâng lên thần linh. Những bộ phận này của vật hiến sinh được buộc vào cây cây Nêu ở sân nhà Rông .</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQWDWJ8W33v8L1JeaMYv_LP19Nwzp7d_NckySzT6vVMOdhFaJXbUyHZfDxP3tyggpVUXrYlbV81f2iGqyDF8sWMxbdpcQgSmDDkBwFldEe4bI4cfANARcTStT6bGL-hhDYb_ajpAg4sJqz/s640/net-dep-doc-dao-nha-lua-o-vung-bien-dak-blo-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Một khu vực nhà lúa của bà con làng Bung Tôn, xã Đăk Blô" border="0" data-original-height="427" data-original-width="640" height="428" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQWDWJ8W33v8L1JeaMYv_LP19Nwzp7d_NckySzT6vVMOdhFaJXbUyHZfDxP3tyggpVUXrYlbV81f2iGqyDF8sWMxbdpcQgSmDDkBwFldEe4bI4cfANARcTStT6bGL-hhDYb_ajpAg4sJqz/w640-h428/net-dep-doc-dao-nha-lua-o-vung-bien-dak-blo-1.jpg" title="Một khu vực nhà lúa của bà con làng Bung Tôn, xã Đăk Blô" width="640" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Một khu vực nhà lúa của bà con làng Bung Tôn, xã Đăk Blô</span></td></tr></tbody></table><br />Gia chủ giã lúa mới, lấy gạo nấu cơm. Cơm chín được xúc ra một chiếc nia, sau đó đặt đầu heo đã làm sẵn, nấu chín lên đây; thêm một ghè rượu để dâng cúng. Không chỉ ở chỗ dựng kho lúa và nhà Rông, cúng nhà lúa còn được tiến hành  tại nhà của gia chủ, với phần lễ vật không thể thiếu là thịt chuột khô. Cúng xong, gia chủ và anh em bà con cùng chung vui. Điểm đáng chú ý, là thức ăn đồ uống cúng nhà lúa không dành cho những người ngoài họ hàng.</p><p>Bà Y Nhin, 64 tuổi, ở làng Bung Kon, xã Đăk Blô kể rằng,  hơn 40 năm từ khi lập gia đình, ra ở riêng đến giờ, vợ chồng bà chỉ có duy nhất một chỗ đặt nhà lúa ở gần vùng ruộng nước hơn 3 sào mà cả nhà gieo cấy. Trải bao nắng mưa,  từng bộ phận (tường , mái, sàn) nhà lúa hư đến đâu là được sửa đến đó. Lâu, nhà lúa cũ quá, hỏng nhiều mới phải làm lại. Không chỉ dùng để cất giữ lúa, đó còn là nơi để chứa các loại lương thực, thực phẩm như bắp, mì, hay bầu, bí, củ, quả… nên nhà lúa đồng thời cũng được xem như là cái kho hữu dụng của mỗi gia đình.</p><p>Cũng như đồng bào các dân tộc thiểu số anh em vùng Bắc Tây Nguyên, nhà lúa ở xa nhà nhưng không lo bị mất cắp. Điều đó thể hiện tính cộng đồng rất cao và bản chất thật thà của bà con. Nhà lúa được làm cách xa chỗ ở cũng xuất phát từ mong muốn bảo quản, gìn giữ một cách tốt nhất nguồn sống của chính mình. “Chẳng may bị hỏa hoạn thì vẫn còn thóc lúa, lương thực, thực phẩm để ăn. Chứ dồn vào một chỗ, chẳng may bị cháy thì còn gì mà sống…” - Ông A Việt cho biết thêm.</p><p>Cũng như đồng bào các dân tộc thiểu số Bắc Tây Nguyên, người Giẻ trân quý nhà lúa chẳng khác nhà sàn, nhà rông của mình. Theo tâm linh và tín ngưỡng từ xưa, nghi lễ cúng kho lúa được giữ gìn, truyền từ đời này sang đời khác. Cho dù  thể thức có ít nhiều thay đổi, song ngày nay, tinh thần tôn kính Mẹ Lúa, coi trọng lao động vẫn lan tỏa, như chính niềm tin và ý nguyện về cuộc sống tốt đẹp của mọi người./.</p><p style="text-align: right;">Nghĩa Hà</p>

<p> Tà Vẩu hay còn gọi là K’Vó - là một loại sáo, một loại nhạc cụ truyền thống cổ vô cùng độc đáo của người Xê Đăng nhánh Mơ Nâm ở Kon Plông. Tiếng sáo ngân vang hòa cùng âm vang cồng chiêng tạo nên bản hòa tấu vừa trầm hùng, vừa réo rắt, mời gọi lữ khách phương xa ghé thăm.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJXkWDWumxDcU1HkcwZBmc7b_FBKlq11otV4XtWJ1FPpg2xAVmttdENYXzgEPa6I4bbCSrnNCS250wNyX0qOg42IR357ULzl9NNTKuUyvGW5_YSVsHZNRp0Dbt1F0q_qApLCLIyFNdMhM9/s450/sao-ta-vau-cua-nguoi-mo-nam-o-kon-tum.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Thanh niên trai, gái trong làng tập trung tại nhà Rông thổi Tà Vẩu" border="0" data-original-height="253" data-original-width="450" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJXkWDWumxDcU1HkcwZBmc7b_FBKlq11otV4XtWJ1FPpg2xAVmttdENYXzgEPa6I4bbCSrnNCS250wNyX0qOg42IR357ULzl9NNTKuUyvGW5_YSVsHZNRp0Dbt1F0q_qApLCLIyFNdMhM9/s16000/sao-ta-vau-cua-nguoi-mo-nam-o-kon-tum.jpg" title="Thanh niên trai, gái trong làng tập trung tại nhà Rông thổi Tà Vẩu" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Thanh niên trai, gái trong làng tập trung tại nhà Rông thổi Tà Vẩu</span></td></tr></tbody></table><br />Nghe già A Lễ ở làng Kon Chênh, xã Măng Cành thổi lên âm thanh ngân vang từ ống sáo nhỏ bé, mới hiểu được lý do tại sao Tà Vẩu lại đặc biệt đến thế. Tuy chỉ là một ống sáo rất nhỏ, nhưng khi được thổi lên, Tà Vẩu lại có thể phát ra âm thanh réo rắt, vui nhộn, khiến người nghe vô cùng thích thú và tò mò. Cùng với cách hòa âm, hòa phối độc đáo từ cồng, chiêng, trống và cả tiếng đàn T’rưng đặc trưng của người Xê Đăng nhánh Mơ Nâm, tiếng sáo Tà Vẩu lại càng thêm bay bổng khắp vùng núi Đông Trường Sơn.</p><p>Già A Lễ cho biết: Tà Vẩu là một nhạc cụ trong lúc đánh cồng chiêng thì không thể thiếu, khi cồng chiêng vang lên thì Tà Vẩu phải có, nếu mà thiếu Tà Vẩu thì cũng không được. Cho nên dân tộc ở đây thường dùng lúc làm nhà mới, ăn lúa mới thì cồng chiêng phải nổi lên, để gọi là có cái hồn của người dân tộc ở đây.</p><p>Tà Vẩu là một đoạn thân ngắn làm bằng cây nứa già, được Xê Đăng nhánh Mơ Nâm dùng sáp ong và đục đẽo trên thân để có thể phát ra âm thanh. Chính vì có hình dáng đặc biệt mà Tà Vẩu có 2 cách dùng khác nhau: thổi ngang hoặc hút dọc. Để thổi được Tà Vẩu đòi hỏi người thổi phải có sức khỏe và làn hơi tốt, có thể vừa thổi vừa hút tạo nên âm thanh theo giai điệu, điều tiết theo nhịp điệu hoặc tiết tấu của dàn cồng chiêng, mang cảm xúc đến với người nghe, người bạn gần xa.</p><p>“Khi cồng chiêng nổi lên nếu không có Tà Vẩu thì mình nghe trong đó cảm thấy nó không âm vang, người ta nghe cũng thấy không hay. Nhưng nếu có Tà Vẩu thì người ta nghe thích thú, họ cười nói, tâm sự, giao duyên với nhau, như là phụ hòa cho cồng chiêng hay hơn. Có Tà Vẩu thì người ta đến lễ hội đông vui hơn, mời khách khứa đến uống rượu, cùng thưởng thức tiếng Tà Vẩu” - Già A Lễ cho biết thêm.</p><p>Tà Vẩu là loại nhạc cụ truyền thống cổ của người Xê Đăng nhánh Mơ Nâm mà chỉ có người đàn ông mới biết thổi. Tiếng Tà Vẩu khi nổi lên là lời réo gọi, mời mọc bạn bè, dân làng gần xa cùng đến chung vui trong ngày hội. Có khi được các chàng trai thổi lên để mời gọi bạn gái, người mình yêu thương đến nhảy múa, hát giao duyên, tìm hiểu nhau, nên duyên chồng vợ, như ông A Nuông và bà Y Brô là một ví dụ.</p><p>Ông A Nuông tâm sự: “Hồi xưa, nhiều cặp vợ chồng nên duyên trong lễ hội đâm trâu hoặc là ăn lúa mới, làm nhà mới. Tôi và vợ tôi cũng thế, lúc đó tôi mới tập thổi Tà Vẩu, rồi cùng nhau nhảy múa, uống rượu, quen nhau rồi thành vợ thành chồng”.</p><p>Ngượng ngùng nghe chồng thổi sáo, bà Y Brô vẫn còn vẹn nguyên cảm xúc như khi lần đầu tiên được nghe chàng thanh niên A Nuông thổi Tà Vẩu. Chính vì mê tài nghệ của ông mà bà đã đem lòng cảm mến và trở thành người bạn đời của ông. “Khi mà nghe tiếng thổi Tà Vẩu của người con trai, nghe tiếng thổi hay thì rất muốn được làm quen, gần gũi với nhau, có cơ hội để có thể đến với nhau” – Bà Y Brô chia sẻ.</p><p>Mặc dù hiện nay Tà Vẩu không còn được sử dụng thông dụng trong các ngày lễ hội như trước kia, nhưng nó cũng cuốn hút nhiều người trẻ mỗi khi có dịp được nghe những người già thổi lên. Hay đơn giản chỉ là muốn học hỏi từ cha ông để giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.</p><p>Anh A Dũng - một người dân thôn Kon Chênh nói: “Thế hệ bây giờ nhất là thanh niên rất là yêu thích nhạc hiện đại, vì vậy chúng tôi cố gắng vận động thanh niên để làm sao duy trì bản sắc văn hóa của dân tộc mình không  để mai một trong đó có Tà Vẩu.</p><p>Cùng chung tình yêu với các loại nhạc cụ dân tộc, chị Y The - thôn Kon Chênh, xã Măng Cành phấn khởi cho hay: “Bản thân tôi tham gia đội cồng chiêng thì thấy âm thanh Tà Vẩu rất là hay. Các ông già thổi mình nghe thấy vui tai, rất hay. Cũng nhờ có tiếng Tà Vẩu mà tôi và lớp thanh niên trẻ hào hứng tham gia vào đội cồng chiêng, múa xoang”.</p><p>Tháng ba về - Mùa của những lễ hội truyền thống trên vùng núi Kon Plông mát lành như đang vẫy gọi. Say trong men rượu nồng nàn là tiếng sáo Tà Vẩu ngân vang réo rắt, níu kéo bước chân mỗi người khách phương xa khi ghé đến vùng đất giàu bản sắc văn hóa và độc đáo này./.</p><p style="text-align: right;">A Lê Khăm</p>

<p> Theo truyền thống, mùa lễ hội của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên thường diễn ra từ vụ thu năm này sang mùa tỉa năm sau. Tuy vậy, với người Rơ Ngao (Ba Na), lễ cầu an (Puh hơ drih) có khi được tổ chức trước lúc thu hoạch mùa màng nhằm xua đuổi rủi ro, xui xẻo và cầu mong những điều may mắn, tốt lành cho dân làng. Tham dự Festival cồng chiêng Tây Nguyên năm 2018 tại tỉnh Gia Lai, lễ cầu an được đội nghệ nhân làng Đăk Wơk ở xã Hơ Moong, huyện Sa Thầy tái hiện.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQpyAq2pXm1U2Kjd2N5Jwx7_j4jvV_IF6tl98hyJhcakbC03D87P3wcJz-mOoIPX6xsx_1NoO2CnOK_oFJrlJkxOrBmyuz1yuYlasCwpTZKrtO3AteM8mFl58epJxEQ1QLu8HFzWqcIlkC/s640/le-cau-an-va-tinh-than-doan-ket-tap-hop-suc-manh-cua-nguoi-ba-na.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Phục dựng lễ cầu an của người Rơ Ngao (Ba Na)" border="0" data-original-height="396" data-original-width="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQpyAq2pXm1U2Kjd2N5Jwx7_j4jvV_IF6tl98hyJhcakbC03D87P3wcJz-mOoIPX6xsx_1NoO2CnOK_oFJrlJkxOrBmyuz1yuYlasCwpTZKrtO3AteM8mFl58epJxEQ1QLu8HFzWqcIlkC/s16000/le-cau-an-va-tinh-than-doan-ket-tap-hop-suc-manh-cua-nguoi-ba-na.jpg" title="Phục dựng lễ cầu an của người Rơ Ngao (Ba Na)" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Phục dựng lễ cầu an của người Rơ Ngao (Ba Na)</span></td></tr></tbody></table><br />Làng Đăk Wơk, xã Hơ Moong, huyện Sa Thầy trước đây thuộc xã Hà Mòn, huyện Đăk Hà. Tái định cư ở vùng đất mới theo diện di dời lòng hồ thủy điện Plei Krông, cuộc sống của bà con đã có nhiều đổi thay, phát triển. Nét đẹp văn hóa truyền thống của người Rơ Ngao (Ba Na) vẫn được giữ gìn và phát huy trong cộng đồng.</p><p>Duy trì các lễ hội dân gian là điểm nhấn thu hút sự quan tâm của mọi người và giáo dục ý thức giữ gìn bản sắc dân tộc cho thế hệ trẻ. Trong đó, lễ cầu an mang nét đặc sắc riêng.</p><p>Ông A Trô ở làng Đăk Wơk cho hay: Mình nhiều lần tham dự lễ cầu an. Đông lắm, cả làng đều vui. Bây giờ đã già rồi, vẫn đánh chiêng trong lễ này.</p><p>Em Y Hep - thành viên đội xoang của làng Đăk Wơk rất phấn khởi vì lần đầu tiên được tham gia tái hiện lễ cầu an của người Ba Na tại Festival cồng chiêng Tây Nguyên năm 2018, càng hiểu thêm ý nghĩa nhân văn mà ông bà đi trước gửi gắm vào đây.      </p><p>Theo Nghệ nhân ưu tú A Thút - “Cánh chim đầu đàn” trong bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Rơ Ngao (Ba Na) ở Đăk Wơk, ngày trước, người Ba Na chỉ làm mỗi năm một mùa. Khi lúa sắp chín, ngô khoai đã già, dân làng làm lễ Puh hơ drih, cầu an. Quan niệm cũ, Puh hơ drih để xua đuổi tà ma, kẻ thù, dịch bệnh…; theo nhận thức bây giờ là xua đuổi rủi ro, xui xẻo; cầu mọi điều may mắn, tốt lành cho người dân, cộng đồng làng.</p><p>“Điểm đặc biệt, lễ cầu an là lễ của cả làng, chứ không làm riêng lẻ. Thường thì, ngay cả lễ lớn của làng như lễ mừng nhà rông mới, bà con cũng vừa tham gia lễ hội chung của làng, vừa có thể tự làm riêng ở nhà; nhưng với lễ cầu an thì cộng đồng chỉ làm chung, không tổ chức riêng lẻ”- Nghệ nhân A Thút lưu ý.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjwA1KyH2ejYUub67nFgzbGTqgTfq529b256xitJnVu571awrViE1Bm49DHgZZbT3YttoCEPrCnzKSauF-l3jCptXZqqlH2wyX9X6q2tQvOqUkidY2svSfAMAl7EeiDpXsyrnY_bjHdvy9S/s640/le-cau-an-va-tinh-than-doan-ket-tap-hop-suc-manh-cua-nguoi-ba-na-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Già làng dẫn đầu đoàn người đi quanh làng" border="0" data-original-height="386" data-original-width="640" height="386" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjwA1KyH2ejYUub67nFgzbGTqgTfq529b256xitJnVu571awrViE1Bm49DHgZZbT3YttoCEPrCnzKSauF-l3jCptXZqqlH2wyX9X6q2tQvOqUkidY2svSfAMAl7EeiDpXsyrnY_bjHdvy9S/w640-h386/le-cau-an-va-tinh-than-doan-ket-tap-hop-suc-manh-cua-nguoi-ba-na-1.jpg" title="Già làng dẫn đầu đoàn người đi quanh làng" width="640" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Già làng dẫn đầu đoàn người đi quanh làng</span></td></tr></tbody></table><br />Vì chỉ được làm chung cho cả làng nên lễ cầu an mang tính cộng đồng rất cao, thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó đặc biệt của dân làng. Cũng như các lễ hội mừng nhà rông, mừng lúa mới, mừng giọt nước…lễ cầu an được chuẩn bị rất chu đáo.</p><p>Trước ngày tổ chức lễ hội, mọi người cũng được cắt cử để quét dọn nhà rông, sửa sang, tu bổ đường sá, cầu treo…Vật hiến tế có sẵn gồm trâu, bò, hay dê, heo, gà tùy vào điều kiện kinh tế của làng. Lễ cầu an không thể thiếu hình nộm to lớn, uy nghi bằng nứa gỗ, tranh tre; tượng trưng cho sức mạnh siêu nhiên khiến thế lực đen tối, xui xẻo, rủi ro phải khiếp sợ.</p><p>Trước đây, trong mỗi lễ cầu an có thể làm 3- 4 hình nộm, song sau này, phổ biến làm hai chiếc. Hình nộm do những người đàn ông trong làng tự tay làm, đêm trước khi tổ chức lễ cầu an, được mang đến để ở sân nhà rông và được trông coi cẩn thận, không cho người khác khuấy động. Sáng hôm sau, cũng tại nhà rông này, lễ cầu an được tổ chức với sự góp mặt đông đủ dân làng. Già làng làm chủ lễ cúng tế, đọc lời khấn thần Trời, thần Đất, thần Núi, thần Sông như ý nguyện của mọi người cầu bình an, no ấm, hạnh phúc.</p><p>Sau nghi thức tại nhà rông, già làng dẫn đầu đoàn người đi quanh làng. Già làng đi trước, múa khiên. Hùng dũng đi sau là hai thanh niên vạm vỡ được hóa trang múa giáo, mác; hai nam giới khỏe mạnh được chọn mang hình nộm cầm kiếm, nỏ; hai cô gái cầm bó lá đót làm cây chổi liên tục quét. Đội cồng chiêng, xoang đi cuối đội hình.</p><p>Trong tiếng trống tiếng chiêng vang dội, mọi người vừa đi vừa đi vừa nhảy múa, hét vang những tiếng “ humh…humh…”. Nét mặt giận dữ, động tác dứt khoát cũng góp phần thể hiện quyết tâm xua đuổi xui xẻo, rủi ro, xấu xa, bẩn thỉu  ra khỏi làng.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKLfFhYUhnKYzICh81ydgCl4Efq0sOLecA1ktrhGzRX9GsROUe9ONcIjmj_2ECNY82z4KAXeXG59U4HyzKuTR7UmqCTk7RHN4CZ2ZBxtU4xVQ2Xu4Owt2C2zsOegCiN6SHDPDSGP-FgF84/s640/le-cau-an-va-tinh-than-doan-ket-tap-hop-suc-manh-cua-nguoi-ba-na-2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Sau lễ, hình nộm được cắm ở ngã ba (hay ngã tư) để giữ làng" border="0" data-original-height="427" data-original-width="640" height="428" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKLfFhYUhnKYzICh81ydgCl4Efq0sOLecA1ktrhGzRX9GsROUe9ONcIjmj_2ECNY82z4KAXeXG59U4HyzKuTR7UmqCTk7RHN4CZ2ZBxtU4xVQ2Xu4Owt2C2zsOegCiN6SHDPDSGP-FgF84/w640-h428/le-cau-an-va-tinh-than-doan-ket-tap-hop-suc-manh-cua-nguoi-ba-na-2.jpg" title="Sau lễ, hình nộm được cắm ở ngã ba (hay ngã tư) để giữ làng" width="640" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Sau lễ, hình nộm được cắm ở ngã ba (hay ngã tư) để giữ làng</span></td></tr></tbody></table><br />Sau khi đi quanh làng, đoàn người mang hình nộm về cắm ở chỗ ngã ba (hay ngã tư) đầu làng, nhằm trấn giữ đất đai, không cho cái xấu cái ác xâm nhập vào làng. Mọi người trở lại nhà rông vui hội. Già làng có lời ghi nhận lễ cầu an đã thành công, tâm tư ý nguyện của dân làng đã được các vị thần chứng giám. Già làng nhắc nhở mọi người đoàn kết chăm lo sản xuất, giúp đỡ lẫn nhau để giữ làng và xây dựng cuộc sống gia đình no đủ, yên ấm; cộng đồng vui vẻ, chan hòa. Mọi người đánh cồng chiêng, múa xoang, uống rượu cần, liên hoan vui vẻ.    </p><p>Mang ý nghĩa tâm linh thiêng liêng, lễ cầu an thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó keo sơn, khẳng định sức mạnh của cộng đồng chống lại cái xấu và các thế lực thù địch để xây dựng cuộc sống no ấm, an toàn, vững mạnh. Gìn giữ và duy trì lễ hội này cũng là cách nhắc nhở con cháu giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, làm giàu thêm đời sống tinh thần của mỗi người và cộng đồng./.                                                                                             </p><p style="text-align: right;">Nghĩa Hà</p>

<p> Bầu, bí được trồng phổ biến trên nương rẫy của hầu hết các dân tộc đang sinh sống ở núi rừng Trường Sơn-Tây Nguyên. Cây bầu, bí được trồng khá đơn giản, bà con tra hạt bầu vào mùa tỉa lúa và cây cứ mọc lan ra dưới đất. Từ khi mọc cho đến khi có quả già thường mất 3-5 tháng.</p><p>Đây là món thường có trong bữa ăn hàng ngày của người dân. Loại cây này dễ tính, hầu như gia đình nào cũng trồng nên vào mùa thu hoạch, đồng bào thường cất giữ ở chòi rẫy, trong kho lúa hoặc gùi mang về nhà nấu ăn dần. Bầu, bí dùng để nấu canh, xào hoặc luộc ăn với cơm.</p><p>Trong văn hóa ẩm thực, quả bí ngô (bí đỏ), bí đao (bí xanh) được dùng để chế biến thành món ăn ngon, bắt mắt hơn. Những quả bí lớn được khoét đi phần ruột rồi nhồi thịt, cá vào để nấu. Quả bí to vừa là món ăn vừa biến thành cái khay, cái mâm với trang trí, tạo hình đẹp mắt để sắp đặt các món ăn đã chế biến. Vị ngọt, sắc màu, tạo hình của quả bí làm tăng hương vị, hấp dẫn cho món ăn dân gian trong các lễ hội.</p><p style="text-align: center;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjAnwXpjxCIB8CrSQ1_odZta8ZIovp8YmDaiEZUvH94Ny-R0-KKyz2JSEMrrlDlmoxnG_ZZHia4MbfKMRzu1hu0605ZsQn8qrBnyuJtkrn4bAiqG2Gv5dcxMgJbAVwnmSUnHRSPE3DtSJQC/s600/bau-bi-trong-doi-song-dong-bao-tay-nguyen-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="Bầu, bí trong đời sống đồng bào Tây Nguyên" border="0" data-original-height="600" data-original-width="453" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjAnwXpjxCIB8CrSQ1_odZta8ZIovp8YmDaiEZUvH94Ny-R0-KKyz2JSEMrrlDlmoxnG_ZZHia4MbfKMRzu1hu0605ZsQn8qrBnyuJtkrn4bAiqG2Gv5dcxMgJbAVwnmSUnHRSPE3DtSJQC/s16000/bau-bi-trong-doi-song-dong-bao-tay-nguyen-1.jpg" title="Bầu, bí trong đời sống đồng bào Tây Nguyên" /></a></div><br />Quả bầu dùng trong nghi lễ của dân tộc Giẻ-Triêng<p></p><p>Đến mùa cây ra quả nhiều, gia đình ăn không hết nên chia phần bớt cho người khác. Người qua đường, thấy rẫy bí nhiều quả thì xin gia chủ hái một vài quả. Nếu chủ rẫy vắng mặt thì cứ hái nhưng phải làm dấu báo hiệu thông báo cho chủ rẫy biết là không phải hái trộm, bằng cách khá đơn giản là để lại vài quả bắp, quả cà... Khi thấy điều này, chủ rẫy tin rằng, đây là người quen hái để ăn, không phải là hái trộm để bán nên vui vẻ, thông cảm.</p><p>Làm rẫy thường chung bờ giậu. Rẫy chung bờ, hai chủ rẫy quy định ngầm: Bầu bí bên nhà này bò sang bờ rào nhà bên kia, ra hoa đậu quả thì chủ rẫy bên kia cứ hái mà dùng, không phải xin phép. Chủ rẫy hai bên cũng chia sẻ những hoa quả trồng được trong một vụ mùa. Họ sẵn sàng trao đổi với nhau bằng nhiều cách: đựng vào gùi mang tặng tại nhà, hái tặng tại rẫy hoặc tự hái một vài quả ở rẫy khi người chủ không có mặt tại đó.</p><p>Trong 2 loại quả thì quả bầu có phần đa dụng hơn. Bà con hái bầu về làm thực phẩm, quả ưng ý được dành lại đợi cho đến khi thật già, thật khô mới hái về bảo quản, chế tác thành công cụ phục vụ cuộc sống của con người. Người ta moi lấy hết phần ruột bầu mang phơi nắng rồi treo giàn bếp để bảo quản và tạo màu đen óng nhờ chúng bị ám khói quanh mình.</p><p>Quả bầu khô là sản vật hữu dụng làm nên nét đặc sắc của văn hóa tộc người. Ngoài việc được dùng để lấy và chứa nước, quả bầu khô còn là công cụ tiện dụng nhất đối với mỗi gia đình. Quả bầu nhỏ xinh xắn làm đồ chơi cho trẻ con, làm bát ăn cơm, đựng cháo chua. Quả bầu lớn dùng để đựng cơm đi rẫy, đựng gạo. Quả bầu có đeo theo 1 chiếc vòng sắt hoặc bằng đồng ở chỗ thắt eo thì chuyên dùng đựng gạo cúng Thần Lúa.</p><p>Với loại quả bầu dài, cắt một phần làm vụt rót gạo. Quả già, vỏ dày, có nhét xơ mướp bên trong được dùng để nấu cơm, đồ xôi; có quả dùng để bầu đựng thức ăn cho gà. Còn có quả dùng để đựng thuốc hút; quả có khoét rỗng trên thân bầu và vài lỗ thông hơi dùng để nuôi chim cảnh giống như một cái lồng, đựng mồi đi câu. Người Ê Đê cắt đôi quả bầu, các cô gái cầm vỏ bầu múa, tạo hình thác nước chảy nhẹ nhàng vào ché rượu cần để mời khách uống rượu.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiS6wesEoEoYbogNdr6X3zssGToj19kHnb9qALoohgfdUxClsswaGgueoLr5uQOzLv-bjc5dFziCRwUUGlmBp8EzL2ChSDHPl03zKTYQWC7b3qFU8gt5WwCw3WXiLhzdhkHraOU1kA3QoHK/s600/bau-bi-trong-doi-song-dong-bao-tay-nguyen-2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Quả bầu được đồng bào dân tộc ở Tây Nguyên dùng để chế tác đàn goong" border="0" data-original-height="404" data-original-width="600" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiS6wesEoEoYbogNdr6X3zssGToj19kHnb9qALoohgfdUxClsswaGgueoLr5uQOzLv-bjc5dFziCRwUUGlmBp8EzL2ChSDHPl03zKTYQWC7b3qFU8gt5WwCw3WXiLhzdhkHraOU1kA3QoHK/s16000/bau-bi-trong-doi-song-dong-bao-tay-nguyen-2.jpg" title="Quả bầu được đồng bào dân tộc ở Tây Nguyên dùng để chế tác đàn goong" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Quả bầu được đồng bào dân tộc ở Tây Nguyên dùng để chế tác đàn goong</span></td></tr></tbody></table><br />Quả bầu gắn bó với người phụ nữ dân tộc thiểu số bởi nó là vật dụng cần thiết trong lao động, sinh hoạt đời thường và lễ hội. Chỉ cần nhìn vào gian bếp ở mỗi gia đình cũng đủ thấy vai trò của quả bầu khô trong đời sống của người miền núi.</p><p>Đối với đồng bào, quả bầu là dụng cụ để đựng và lấy nước ăn thích hợp nhất. Ngày nào, người phụ nữ cũng có vài chuyến cõng nước, lúc sáng sớm trước khi đi làm hoặc chiều tối sau khi đi rẫy về. Các chị, các mẹ đưa quả bầu vào dòng nước tuôn chảy ra từ các ống tre ở bến nước và đặt vào gùi cõng về nhà. Hình ảnh gùi nước trên lưng rất đỗi thân quen, gợi nét đẹp nữ tính của phụ nữ miền sơn cước.</p><p>Có thể nói, quả bầu là nguyên liệu được bà con sáng tạo ra nhiều vật dụng hữu ích trong gia đình, là tặng vật kỳ diệu của tạo hóa dành cho con người miền núi. Quả bầu chẳng những có tạo hình tự nhiên khá đẹp mà còn được gia cố, thêm thắt vài chi tiết để tăng giá trị thẩm mỹ. Đó là những quả bầu được thắt bằng vòng mây hoặc đựng trong giỏ mây, quả bầu được khắc hoa văn trang trí.</p><p>Và, nếu để tâm ta sẽ thấy, trong muôn vàn âm thanh, giai điệu núi rừng không thể không kể đến quả bầu khô. Bầu là nguyên liệu chính để chế tác các nhạc cụ độc đáo của nhiều tộc người. Thân quả bầu gắn trên mỗi nhạc cụ là nơi kết lắng âm thanh với chức năng cộng hưởng, khuếch âm.</p><p>Quả bầu còn đi vào thơ ca, tục ngữ, làm giàu cho ngôn ngữ, lời ăn tiếng nói của đồng bào. Còn trong kho tàng truyện cổ, loại quả này là biểu tượng về tình đoàn kết giữa các dân tộc anh em. </p><p style="text-align: right;">TẤN VỊNH</p>

<p> Tháng 3 là khoảng thời gian du lịch Tây Nguyên nói chung và Kon Tum nói riêng được rất nhiều du khách quan tâm và đến tham quan vì những nét đẹp của vùng đất cao nguyên này được tô điểm một cách rõ ràng nhất. Cuối tháng 2 đến tháng 4 dương lịch hàng năm, không lên du lịch Kon Tum mùa này sẽ là một tiếc nuối lớn với các tín đồ yêu thích “xê dịch”.</p><p style="text-align: center;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTPVwOpGEns-hUysNX35bwBRN-VFH-M1b05UhefGBj9CrndqyU8pm65fHfugeZFv7ZsGEfYL2K7pF4nqsLlTngdXPwQKqSsMO7rMgiMNwq_v6AVn4y0dWd3ZnwKheAZEEODu0PaNkX0iZN/s398/thang-ba-ve-voi-kon-tum-1.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="Camping- Loại hình du Du lịch bụi được giới trẻ yêu thích" border="0" data-original-height="277" data-original-width="398" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTPVwOpGEns-hUysNX35bwBRN-VFH-M1b05UhefGBj9CrndqyU8pm65fHfugeZFv7ZsGEfYL2K7pF4nqsLlTngdXPwQKqSsMO7rMgiMNwq_v6AVn4y0dWd3ZnwKheAZEEODu0PaNkX0iZN/s16000/thang-ba-ve-voi-kon-tum-1.png" title="Camping- Loại hình du Du lịch bụi được giới trẻ yêu thích" /></a></div><br />Camping- Loại hình du Du lịch bụi được giới trẻ yêu thích<p></p><p>Váo tháng 3 khí hậu Kon Tum trở nên ôn hòa và mát mẻ, là thời điểm lý tưởng để du khách tham quan vùng đất cao nguyên rộng lớn này. Không chỉ hấp dẫn bởi thiên nhiên mà còn lôi cuốn bước chân du khách bởi nét đẹp văn hóa đặc trưng của đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống tại địa phương . Trong đó ẩm thực của vùng đất này sẻ mang đến những hương vị mới lạ và hấp dẫn cho du khách.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1vWE_vN3fJDDOazRcg8ZjLR30COaQiDn9jvQkeb4PFsiXYfGEKaeFoo4nbTMaEyUBulNlW7rHU9sF5jr3JpidN9wFSuZ0rK3vDm1W2kHGvoeM4tTbCa0A75l-iGIqZ7MlicnjDZgiGD74/s600/song-dak-bla-dai-lua-ong-a-giua-long-kon-tum-3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Cầu treo Kon Klor" border="0" data-original-height="312" data-original-width="600" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1vWE_vN3fJDDOazRcg8ZjLR30COaQiDn9jvQkeb4PFsiXYfGEKaeFoo4nbTMaEyUBulNlW7rHU9sF5jr3JpidN9wFSuZ0rK3vDm1W2kHGvoeM4tTbCa0A75l-iGIqZ7MlicnjDZgiGD74/s16000/song-dak-bla-dai-lua-ong-a-giua-long-kon-tum-3.jpg" title="Cầu treo Kon Klor" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Cầu treo Kon Klor</span></td></tr></tbody></table><br />Tháng 3 cũng là khoảng thời gian một loài hoa vào mùa nở rộ đó là hoa cà phê - với vẻ đẹp tinh khiết và sức sống mãnh liệt như chính con người nơi đây.</p><p>Tháng 3 Kon Tum đang khoác lên mình một chiếc áo trắng tinh khôi đầy hấp dẫn của hoa cà phê không chỉ để ngắm mà đối với người dân Kon Tum đây là loài hoa mang lại giá trị kinh tế nuôi sống biết bao nhiêu con người nơi đây.</p><p>Có một điều tuyệt vời nữa đó là khi hoa khoe sắc cũng là lúc phố núi chìm trong hương thơm ngọt ngào của mùa hoa cà phê. Thứ mùi hương có sức quyến rũ với mọi du khách, khiến ai một lần nghe qua cũng đem lòng vương vấn. Bạn hãy thử 1 tách cà phê vào buổi sớm mai và cảm nhận sự lắng đọng nơi vùng đất hùng vĩ này.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhC3AKf8VMW6tMHLtQp5zwkA5LVCfQXIaps3VXKZn5hN-bYYHzp9IrWw5N6-MQbDXr9e2aZT5ikg6OVPAbLtI94RQp2auAmh0Kncjn5mI4qNYbSgKfMx6FNqbXivjsGgf-vs99rUx4PoXBX/s478/thang-ba-ve-voi-kon-tum-2.png" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Cứ độ cuối xuân, hoa cà phê ở Tây Nguyên đồng loạt khoe sắc trắng." border="0" data-original-height="318" data-original-width="478" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhC3AKf8VMW6tMHLtQp5zwkA5LVCfQXIaps3VXKZn5hN-bYYHzp9IrWw5N6-MQbDXr9e2aZT5ikg6OVPAbLtI94RQp2auAmh0Kncjn5mI4qNYbSgKfMx6FNqbXivjsGgf-vs99rUx4PoXBX/s16000/thang-ba-ve-voi-kon-tum-2.png" title="Cứ độ cuối xuân, hoa cà phê ở Tây Nguyên đồng loạt khoe sắc trắng." /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Cứ độ cuối xuân, hoa cà phê ở Tây Nguyên đồng loạt khoe sắc trắng.</span></td></tr></tbody></table><br />Bên cạnh việc lên Kon Tum ngắm những sắc màu trắng của hoa cà phê, bạn còn có thể kết hợp để khám phá như: nhà thờ gỗ, tòa giám mục, cầu treo Kon Klor, nhà rông Kon Klor, khu du lịch sinh thái Măng Đen, …Tất cả đều mang những vẻ đẹp riêng, một vẻ đẹp hoang sơ, bí ẩn nhưng không kém phần trữ tình, thơ mộng.</p><p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGd3rxKmD3fmmimj8_cneCzLYJozvSm11Xqtq6yO6fOrpIs6f0wPqpwFElMtnzS56SYzJrh4W3RsHRVIBEXM4QhDKfuhhUAkJPuGIY00rWp1oKkVh2s2FA7AXhfoawv7APQjekMWhVQgaT/s465/thang-ba-ve-voi-kon-tum-3.png" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="Khám phá văn hóa đại ngàn." border="0" data-original-height="313" data-original-width="465" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGd3rxKmD3fmmimj8_cneCzLYJozvSm11Xqtq6yO6fOrpIs6f0wPqpwFElMtnzS56SYzJrh4W3RsHRVIBEXM4QhDKfuhhUAkJPuGIY00rWp1oKkVh2s2FA7AXhfoawv7APQjekMWhVQgaT/s16000/thang-ba-ve-voi-kon-tum-3.png" title="Khám phá văn hóa đại ngàn." /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="text-align: left;">Khám phá văn hóa đại ngàn.</span></td></tr></tbody></table><br />Tháng 3 về với Kon Tum để một lần được nghe và cảm nhận giá trị của nghệ thuật trong ca từ hết sức thân quen và đẹp đẽ như để khẳng định: “Tháng ba người Tây Nguyên chan chứa tình, con tim xao xuyến, đôi môi hé cười, tháng ba mùa núi rừng sôi sục, tháng ba mùa hạnh phúc Tây Nguyên, ôi tháng ba tô thắm cuộc đời” ./.</p><p style="text-align: right;">Thiên Trang</p>

Người Hà Lăng xem 9 chiếc áo quý hơn cả sinh mạng. Chỉ vào những dịp lễ, tết trọng đại, áo Kong Kơ Pong mới được đem ra sử dụng. Người có vinh dự khoác lên mình áo Kong Kơ Pong là thanh niên ưu tú.<br /><h3>Báu vật giữa đại ngàn</h3>Áo Kong Kơ Pong từ ngàn xưa được xem là báu vật cổ truyền, biểu tượng linh thiêng của cộng đồng người dân tộc thiểu số Hà Lăng ở làng Đăk Ôn (xã Đăk Long, huyện Đăk Glei, tỉnh Kon Tum). Khách thập phương khi đến đây thường được dân làng kể cho nghe những câu chuyện nhuốm màu huyền thoại về chiếc áo được dệt nên từ vỏ các loại cây đặc biệt quý hiếm tận rừng sâu.<br /><br />Chiếc áo Kong Kơ Pong gắn liền với những thăng trầm phát triển của người Hà Lăng thuở hồng hoang. Những vị cao niên còn lại ở làng Đăk Ôn cho biết, kỹ thuật dệt Kong Kơ Pong thoạt nhìn đơn giản nhưng lại vô cùng tinh xảo, trải qua nhiều giai đoạn thủ công tỉ mỉ. Thế hệ con cháu bây giờ chẳng còn ai kế thừa được tinh hoa thời cha ông. Người Hà Lăng chỉ còn lại 9 chiếc áo Kong Kơ Pong tồn tại xuyên suốt 100 năm qua.<br /><br />Về làng Đăk Ôn, nghe kể về Kong Kơ Pong, chúng tôi bằng trí tò mò nghề nghiệp quyết tìm đến nơi lưu giữ báu vật để tận mắt chiêm ngưỡng báu vật huyền thoại. Dò hỏi mãi, PV mới được rỉ tai, 9 chiếc áo Kong Kơ Pong hiện được đồng bào giao cho Trưởng thôn A Mâm, nhân vật uy tín nhất làng bảo vệ. Dù chúng tôi được một cán bộ xã dẫn đến tận nhà nhưng trưởng thôn A Mâm vẫn tỏ ra nghi ngại. Khách chưa bước tới sân, ở trong nhà trưởng thôn A Mâm vừa thấy đã lên tiếng đuổi khéo: “Cô chú đến hỏi mua Kong Kơ Pong hả? Cô chú về đi, làng mình không bán đâu. Bao nhiêu tiền làng mình cũng không bán cả”.<br /><br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgnk2lWI8Ouk9HGu9o1nSuvNNaKCwHKzrr1zRHSqHY-eKw8j8oMsk-hjQA070YMWhEv37eKoqQz1bcgX22xiGa4UHESvYT6a9ika3-Q-H1aGsX-IMkV4LsFFP-FuIO7svVN4QcXFHhhXwjS/s1600/chiem-nguong-ao-vo-cay-bau-vat-hon-100-nam-cua-cua-nguoi-ha-lang.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="525" data-original-width="700" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgnk2lWI8Ouk9HGu9o1nSuvNNaKCwHKzrr1zRHSqHY-eKw8j8oMsk-hjQA070YMWhEv37eKoqQz1bcgX22xiGa4UHESvYT6a9ika3-Q-H1aGsX-IMkV4LsFFP-FuIO7svVN4QcXFHhhXwjS/s320/chiem-nguong-ao-vo-cay-bau-vat-hon-100-nam-cua-cua-nguoi-ha-lang.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><div style="font-size: medium; text-align: start;">Trưởng thôn A Mâm bận trang phục Kong Kơ Pong nghiêm trang trước nhà rông truyền thống</div><div><br /></div></td></tr></tbody></table>Thấy vẻ ngạc nhiên của chúng tôi, anh bạn đi cùng giải thích: “Gần đây, không hiểu vì lý do gì có rất nhiều người tìm đến ra giá mua Kong Kơ Pong. Họ trả giá cao lắm. Có người tận TP.HCM, Đồng Nai… còn chạy xe máy lên mua. Thấy nhiều kẻ săn lùng báu vật của đồng bào nên bà con nơi đây cẩn trọng lắm. Trưởng thôn A Mâm phải đem áo cất giữ ở tủ gỗ chắc chắn, bí mật đặt ngay trong nhà”.<br /><br />Sau hồi giới thiệu, trưởng thôn A Mâm biết chúng tôi là PV muốn đến tìm hiểu, khám phá những giá trị văn hóa, lịch sử, tinh thần ẩn chứa bên trong chiếc áo quý mới niềm nở mời vào. Theo lời trưởng thôn A Mâm, cách đây vài ngày có một đoàn người từ TP.HCM đến gạ hỏi mua áo với giá rất cao nhưng ông nhất quyết không bán. Ông A Mâm quả quyết: “Đây là vật cổ truyền của dân tộc mình, giá nào mình cũng không bán đâu, bán là có tội với Giàng, phải chịu tội với dân làng đấy”.<br /><br />Trưởng thôn A Mâm, nuối tiếc cho biết, cách đây hơn 10 năm, áo Kong Kơ Pong còn khá nhiều, nhà nào có người lớn tuổi đều lưu giữ một, hai cái. Do áo ít khi được sử dụng, dân làng lại chưa biết bảo tồn giá trị truyền thống nên đem bỏ đi. Sau này, nhà nước có những cuộc vận động, bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số nên mọi người mời đi sưu tầm lại. Áo Kong Kơ Pong làm bằng vỏ cây nên dễ hư hỏng, chỉ cần lơ là bảo quản là mất cả một báu vật.<br /><br />Mấy năm trở lại đây, trưởng thôn A Mâm cùng các cán bộ văn hóa cấp xã, huyện phát động phong trào bảo tồn, bảo tàng loại áo quý. Người làng Đăk Ôn biết đây là đồ cổ truyền đang bị mai một nên tự nguyện đem y phục vỏ cây đến cho trưởng thôn giữ gìn và bảo quản. Điều đáng tiếc là hiện tại chỉ còn 9 chiếc áo Kong Kơ Pong nguyên vẹn, giữ được nét nguyên sơ như lúc ra đời. Những chiếc áo Kong Kơ Pong được trưởng thôn A Mâm cất giữ vào nơi trang trọng, với chế độ bảo mật đặc biệt nghiêm ngặt.<br /><br />Trưởng thôn A Mâm dẫn chúng tôi về phía chiếc tủ gỗ có ổ khóa chắc chắn đặt ngay chính diện nhà nói “Kong Kơ Pong nằm cả trong này, ngoài mình ra chẳng ai có chìa khóa mở nó cả. Tủ này nặng lắm cũng chẳng bê đi được đâu”. Trưởng thôn A Mâm mở tủ, trước mắt chúng tôi là kho báu vật lưu giữ văn hóa gần 100 năm của người Hà Lăng. Những chiếc áo vỏ cây màu vàng ươm xếp gọn gàng, ngăn nắp. Ông A Mâm cúi gập người xuống, dùng hai tay nâng niu từng chiếc áo với vẻ mặt trang nghiêm, thành kính.<br /><br />Trưởng thôn A Mâm nhẹ nhàng đặt từng chiếc áo lên mặt bàn gỗ sạch sẽ, bóng loáng. Thật khó tin, những chiếc áo với gần 100 năm tuổi thọ vẫn còn giữ nguyên màu vỏ cây như mới bóc ra, mùi thơm ngai ngái của cây rừng còn sộc lên tận mũi người đứng cạnh. Trưởng thôn A Mâm từ tốn giải thích, đồ này chắc, bền và ấm nhưng lại rất dễ cháy, hơn nữa nếu để ngấm nước lâu sẽ bị mục. Nhận trách nhiệm tự hào và khó khăn là gìn giữ báu vật của tổ tiên nên trưởng thôn A Mâm tuân thủ mọi quy tắc bảo quản. Ông xem 9 chiếc áo Kong Kơ Pong đó còn quý hơn cả tính mạng bản thân.<br /><h3>Gìn giữ đến ngàn đời</h3>Ngày trước và cả bây giờ, người Hà Lăng chỉ mặc áo Kong Kơ Pong vào những dịp đặc biệt nhất trong năm. Áo được giao cho các nam thanh, nữ tú tráng kiện, giỏi giang mặc biểu diễn văn nghệ, sinh hoạt cộng đồng. Sau khi biểu diễn, người được mặc phải trả lại ngay cho các già làng. Đồng bào Hà Lăng tin ai có vinh dự mặc lên người áo Kong Kơ Pong sẽ được Giàng phù trợ, sức khỏe dẻo dai. Người đó cũng phải có trách nhiệm với làng.<br /><br />Hiện tại, Kong Kơ Pong chỉ còn được 9 bộ nên việc sử dụng, lựa chọn người mặc đặc biệt khắt khe hơn. Trưởng thôn A Mâm cho biết, gần đây áo chỉ mới được sử dụng ở lễ cồng chiêng chào mừng ngày thành lập tỉnh. Sau đó, ông A Mâm và dân làng giặt áo sạch sẽ, phơi hơn 3 nắng cho khô giòn rồi mới đem vào tủ cất.<br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-51xuQMyKwanBT7Ts23OKZv0iNN3ltK5oc5wKsZWHKGCwVEV8W7kfqfEHZf7HBKd8UdlzQNqV75U5B4JVc10ohxouwPDKafbrnpMJAQ1dZ0i75RnwirtrXLYKWXhwX-1SJGUcCwqqS8AE/s1600/chiem-nguong-ao-vo-cay-bau-vat-hon-100-nam-cua-cua-nguoi-ha-lang-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="525" data-original-width="700" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-51xuQMyKwanBT7Ts23OKZv0iNN3ltK5oc5wKsZWHKGCwVEV8W7kfqfEHZf7HBKd8UdlzQNqV75U5B4JVc10ohxouwPDKafbrnpMJAQ1dZ0i75RnwirtrXLYKWXhwX-1SJGUcCwqqS8AE/s320/chiem-nguong-ao-vo-cay-bau-vat-hon-100-nam-cua-cua-nguoi-ha-lang-1.jpg" width="320" /></a></div><br /><br />Trưởng thôn A Mâm chia sẻ với PV về ý nghĩa của trang phục Kong Kơ Pong đối với người Hà Lăng.<br /><br />Dù là truyền nhân được tin tưởng trông coi báu vật tổ tiên nhưng trưởng thôn A Mâm thừa nhận kiến thức về áo Kong Kơ Pong không thể bằng các già làng lớn tuổi khác. Trưởng thôn dẫn chúng tôi đến nhà già làng A Đàng, người được cho là kho sử sống của đồng bào Hà Lăng để tiếp tục giới thiệu về nét lịch sử cha ông.<br /><br />Theo vị già làng Đăk Ôn, ngày xưa để làm được một chiếc áo bằng vỏ cây, các thiếu nữ trong làng phải vào tận những cánh rừng già nguyên sinh để tìm cây L’oongKaPoong (một loại cây giống cây mít rừng) thật lớn. Tìm được cây rồi họ đem về, đập dập lớp vỏ bên ngoài, lột lấy lớp vỏ phía trong rồi đem phơi khô. Tiếp tục lấy những lớp vỏ khô cho vào nước sôi, nấu lên, đập lại một lần nữa mới tách thành sợi để đan, dệt ra áo quần.<br /><br />Thế nhưng cây L’oongKaPoong chỉ dùng làm vải còn chỉ khâu lại là loại cây rừng quý hiếm khác. Người Hà Lăng gọi đây là cây PaSănLaPần. Thứ cây dây leo này mọc rất ít, rải rác trong những cánh rừng già, ven bờ suối, vách đá hiểm trở. Để tìm cây PaSănLaPần chị em phụ nữ phải mang theo cơm nắm, ngủ lại rừng sâu qua đêm. Lấy cây về phải cặm cụi chẻ nhỏ ra, tách thành sợi dài rồi bỏ vào cây lồ ô đem nướng trên bếp.Nướng càng lâu sợi chỉ càng bền.Theo người Hà Lăng việc may vá thêu thùa chỉ dành cho nữ giới nên họ tự làm lấy mọi công đoạn.<br /><br />Già A Đàng kể, phải dùng đến 5 cây L’oongKaPoong và 1cây PaSănLaPần mới làm được một bộ đồ có chiều dài từ 1,2-1,5 mét. Áo được may theo kiểu dáng cổ tròn, không có tay, toàn bộ chiếc áo chỉ có hai đường khâu kín đáo ở hai bên nách, mặt trong rất láng vì được mài nhẵn còn mặt ngoài sần sùi hơn.<br /><br />Già A Đàng ái ngại cho biết: “Ngày xưa mẹ mình hay làm áo vỏ cây nên mình hiểu rất rõ các công đoạn. Thế nhưng sau đó mình thử lại không được, khó lắm. Ở làng mình bây giờ không có ai biết làm đâu, nếu 9 cái áo này mà mất là coi như hết thôi”. Như già A Đàng giải thích, mọi công đoạn làm áo hết sức tinh xảo, đòi hỏi kỹ thuật cao. Không những thế, cây L’oongKaPoong và PaSănLaPần hiện nay vô cùng hiếm. Vì những lý do đó nỗi lo về sự thất truyền áo Kong Kơ Pong cứ ám ảnh với người Hà Lăng.<br /><br /><div style="text-align: right;">Hồ Nam</div>

Khi mai rừng bắt đầu bung nở những cánh hoa đầu tiên, rực rỡ, ấm áp như nắng phương Nam, là lúc mùa Xuân tràn về núi rừng Kon Tum. Khắp các buôn làng người Ba Na ngập tràn không khí nhộn nhịp, vui tươi đón Tết.<br /><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh71XzqBQiWeq4zoAyfA2fKqmkduQBLBhB6m96hZWShhocntnqzYMwIvBcNyRpzOeo6AaD-GQuV1Pne7wOwWVhsGCs2kmrzTc9X6CqWATfaqhYN75kMrU-cOFHbJc-4wLpTWqQtH-3F_odE/s1600/nguoi-ba-na-kon-tum-nong-say-trong-sac-xuan.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="567" data-original-width="1000" height="181" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh71XzqBQiWeq4zoAyfA2fKqmkduQBLBhB6m96hZWShhocntnqzYMwIvBcNyRpzOeo6AaD-GQuV1Pne7wOwWVhsGCs2kmrzTc9X6CqWATfaqhYN75kMrU-cOFHbJc-4wLpTWqQtH-3F_odE/s320/nguoi-ba-na-kon-tum-nong-say-trong-sac-xuan.jpg" width="320" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>Những chàng trai với cánh tay rám nắng, những cô gái với đôi má ửng hồng, hồi hộp mong chờ khoảnh khắc bước sang mới. Cụ già ngồi bên hiên, gương mặt lấp lánh niềm vui, bâng khuâng nhớ về thời trẻ. Dưới cầu thang nhà sàn, tiếng trẻ nô đùa, cười giòn giã, thơ ngây, …<br />Người Ba Na đã có mặt trên mảnh đất Kon Tum nắng gió từ hàng trăm năm trước, họ ăn Tết theo từng dịp mang ý nghĩa tâm linh hoặc theo vòng thời gian, có các lễ hội chính như: Lễ hội mừng lúa mới, Lễ bỏ mả, Lễ nhà rông mới,… Nhưng những năm gần đây, Tết Nguyên đán (Chruh-kâl) đã trở thành lễ hội quan trọng, có ý nghĩa không chỉ với từng cá nhân mà còn với cả buôn làng, cộng đồng.<br /><br />Người Ba Na chuẩn bị Tết khá cầu kì, trước cả tháng đồng bào bắt đầu rục rịch làm rượu cần – thức uống không thể thiếu trong bất kì dịp lễ hội nào. Rượu cần là nhịp cầu nối những bờ vui, khiến cho người xa lạ hóa gần gũi, trò chuyện cởi mở xóa nhòa danh giới chủ và khách, làm cho nam nữ trở nên thân quen.<br /><br />Chị Y Thái (làng Kon Tum Kpâng, thành phố Kon Tum) vừa rải cơm rượu ra phơi vừa cười tươi: “Năm nay nhà mình đã chuẩn bị 6 ghe rượu cần rồi đó. Rượu cần nhà mình làm bằng nếp nương, nên rất thơm, ngọt, đậm đà, uống mãi không chán. Ngày Tết còn đón anh em, họ hàng từ nơi xa đến chơi, ngồi kể chuyện, uống rượu cần, vui lắm”.<br /><br />Tùy từng điều kiện của mỗi nhà, mà sẽ nấu rượu cần bằng gạo, kê hay bằng ngô, mỗi loại lại cho mùi vị và nồng độ rượu khác nhau. Bí quyết tạo nên hương vị nồng say của rượu cần lại nằm ở loại men đặc biệt làm từ lá cây rừng với kĩ thuật gia giảm được giữ kín. Khi thấy cơm rượu đã lên men vừa đủ, có mùi thơm thì đổ vào ghè, phủ lá chuối bên trên rồi đem cất vào chỗ mát mẻ, sau khoảng 2 tuần thì dùng được.<br /><br />Tiếp theo là việc chuẩn bị các món ăn đã khách, đó là những món ngon, vật lạ không dễ gì có được trong bữa cơm ngày thường. Người Ba Na tập trung sống ở vùng thung lũng, đồng bằng nhỏ hẹp như thành phố Kon Tum, thị trấn Đăk Hà,… Nơi đổ về nguồn của những con sông, con suối, do vậy nguyên liệu trong ẩm thực cũng là sản vật của sông suối như cá suối, tôm tươi, ếch nhái… phối hợp với các loại gia vị có mùi hắc (sả, ớt, tiêu rừng), rau rừng. Điều này rất phù hợp với quy luật ẩm thực, vì sản vật sông suối thường mang tính hàn, cần có gia vị nóng để cân bằng, và cũng để giảm vị tanh, thêm vị ngon lành.<br /><br />Có thể kể đến món cá bống gói lá é, cá khô nướng muối ớt, lươn nấu cà đắng, tôm lam rau dớn,… Vẫn là thiếu sót nếu không nhắc đến các món thịt rừng nướng ống lồ ô, đây là cách chế biến đơn giản nhưng lưu giữ trọn vẹn vị ngọt tự nhiên của thịt dúi, thịt chuột, heo rừng,… Thịt bẫy về được đem thui qua trên bếp lửa rồi mới cạo lông, xẻ thịt, chặt từng khúc nhỏ. Tiếp theo là tách riêng xương ra, chọn lấy miếng thịt ngon để trộn gia vị, cho vào ống lô ô, nút kín bằng lá chuối rồi để lên bếp lửa. Mỗi món ăn đều có hương vị riêng, độc đáo, chứa đựng cả tấm lòng của người Ba Na.<br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhW7CLGtpTdUEdr8LZgdDMXw_peCl-WOx0kqnr2o9YNAMdVwQaTpYD44SAaqAQIwkZCoH8Veq9tDKdlK10FSW4p1kvgnfmk6ErPur8JMT66eUvfgvQo19ykd1TvCprUYU94cCZcbPfY64zs/s1600/nguoi-ba-na-kon-tum-nong-say-trong-sac-xuan-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="271" data-original-width="364" height="238" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhW7CLGtpTdUEdr8LZgdDMXw_peCl-WOx0kqnr2o9YNAMdVwQaTpYD44SAaqAQIwkZCoH8Veq9tDKdlK10FSW4p1kvgnfmk6ErPur8JMT66eUvfgvQo19ykd1TvCprUYU94cCZcbPfY64zs/s320/nguoi-ba-na-kon-tum-nong-say-trong-sac-xuan-1.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Cá bống nướng lá é</td></tr></tbody></table><br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYrr11O5GkEeCwGsBSmo_oe1hkIyosTtPXAGUfS6mnUhOqxVVRXPx383MBYlSoFZ-eHtWM0x8njEFBdp_E62Y8-OshtagMcubOQHd7IrKoXWH5KTJVSd9QCdHniIw8ozWaGJnSU2BkcFx-/s1600/nguoi-ba-na-kon-tum-nong-say-trong-sac-xuan-2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="271" data-original-width="367" height="236" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYrr11O5GkEeCwGsBSmo_oe1hkIyosTtPXAGUfS6mnUhOqxVVRXPx383MBYlSoFZ-eHtWM0x8njEFBdp_E62Y8-OshtagMcubOQHd7IrKoXWH5KTJVSd9QCdHniIw8ozWaGJnSU2BkcFx-/s320/nguoi-ba-na-kon-tum-nong-say-trong-sac-xuan-2.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Tôm lam rau dớn</td></tr></tbody></table><br />Ngày đầu năm mới, những người trong nhà dậy sớm để cùng nhau sửa soạn mâm cỗ cúng Giàng. Mâm cỗ cúng khá đơn giản thường chỉ có con gà trống luộc và ghe rượu cần, người cao tuổi trong nhà trang trọng thắp nén nhang tạ ơn trời đất đã phù hộ cho gia đình một năm yên bình và cầu mong Giàng phù hộ một năm mới nhiều may mắn. Sau đó, tập trung cả gia đình lại, cùng ăn bữa cơm đầu năm rồi lần lượt đi thăm từng gia đình trong làng.<br /><br />Cũng như người Kinh, Tết Nguyên đán của người Ba Na là thời gian để lũ trẻ vui chơi thỏa thích, người già thăm hỏi nhau, còn các chàng trai cô gái thì có thời gian tìm hiểu, bộc lộ tình cảm. Khi có khách quý đến chơi Tết, đích thân người chủ nhà sẽ xuống tận chân cầu thang đón tiếp, mời khách lên nhà ăn bữa cơm, uống rượu cần. Người Ba Na rất hiếu khách, trọng nghĩa tình, một khi họ đã yêu quý bạn thì nhất định sẽ dành mọi quan tâm.<br /><br />Cụ bà Y Trăng (làng Kon Rờ Bàng, thành phố Kon Tum) cho biết:“Mỗi khi có khách đến nhà vào dịp Tết, dù là trong họ hàng hay người xa xôi chưa từng quen biết thì người làng mình cũng quý mến lắm, tiếp đón niềm nở. Nếu khách lớn tuổi thì được mời ngồi đầu mâm cơm, trò chuyện cùng những người già, nếu khách trẻ thì thường ngồi bên sân nhà, nơi rộng rãi để cùng trò chuyện cho thoải mái.”<br /><br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9K8tl_aOk2rOFdtQrCiOSguaz96pbE4ALZXOiXOuMfMpx6TgfJDpFKauVWr-Mdgq_cDlMUkOKIxiJkZ3Am_ttyoDF9-5Nz4sHbx_Vc_KnNsodGoQI-Hv1naL8am54PsdIrUuc6VM7MCW8/s1600/nguoi-ba-na-kon-tum-nong-say-trong-sac-xuan-3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="271" data-original-width="363" height="238" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9K8tl_aOk2rOFdtQrCiOSguaz96pbE4ALZXOiXOuMfMpx6TgfJDpFKauVWr-Mdgq_cDlMUkOKIxiJkZ3Am_ttyoDF9-5Nz4sHbx_Vc_KnNsodGoQI-Hv1naL8am54PsdIrUuc6VM7MCW8/s320/nguoi-ba-na-kon-tum-nong-say-trong-sac-xuan-3.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Heo rừng nướng ống.</td></tr></tbody></table>Họ dọn cơm ra nhưng không đĩa để đựng thức ăn, mà trải lá chuối, mỗi món ăn được đổ ra từng mảng, màu xanh mộc mạc của lá làm các món ăn thêm ngon lành. Người chủ nhà mời nhiệt tình, khách cũng ăn thực bụng, nếu như khách sáo, e ngại mà ăn chút ít lấy lệ sẽ bị chủ nhà trách móc, cho rằng món ăn họ nấu không ngon hoặc khách không có tình cảm, không thật lòng, thật dạ.<br /><br />Khách đã đến nhà, dù già dù trẻ, dù đàn ông hay đàn bà thì nhất định phải ngồi bên ghe rượu cần chung vui với gia đình. Đại diện gia đình, người già sẽ mở miệng ghè, cắm cần vào, đổ nước lã tràn đến miệng ghè, cắm cần hút vào.<br /><br />Khác với tục lệ người Kinh cùng nhau nâng ly rượu, người Ba Na để chủ nhà thử rượu trước, hớp đầu tiên nhổ đi. Điều này bắt nguồn từ tục lệ xa xưa, để đảm bảo rượu không có độc. Sau đó chủ nhà trang trọng mời khách thử rượu, khách phải đón nhận cần bằng tay phải hoặc hai tay, vì với đồng bào Ba Na, cầm tay trái là tỏ ra coi thường gia chủ.<br /><br />Lúc uống thì phải uống thật sự, không được ngậm trong miệng cũng không được lén nhổ đi, như thế là không thật lòng, không quý mến chủ nhà. Bên ghè rượu cần, người già kể về những kỉ niệm xa xưa, trai gái dần trở nên mạnh dạn, gần gũi nhau, chia sẻ tâm tình. Càng về đêm, men say núi rừng càng thấm đẫm vào mỗi người, cả chủ và khách đều không còn khoảng cách, trò chuyện rôm rả liên tục.<br /><br />Mặc dù, đã có nhiều đổi thay nhưng người Ba Na vẫn lưu giữ những nét truyền thống của dân tộc mình trong dịp Tết Nguyên đán: vẫn là hương vị nồng say của rượu cần, vẫn là vị ngọt của thịt rừng, vị đậm đà của những món ngon dân dã, và vẫn tiếng cồng chiêng vang vọng bản làng, báo hiệu một năm mới với nhiều hi vọng, mừng vui.<br /><br /><div style="text-align: right;">Theo TTĐT Kon Tum</div>