KonTumtourism

Lúc bắt đầu gieo lúa trên nương rẫy đến khi gặt lúa bỏ vào kho, người Gia Rai ở Kon Tum làm tục cúng vòng đời của lúa bao gồm như: Cúng tỉa lúa, cúng mừng lúa trổ, cúng mừng lúa mới, bỏ lúa vào kho. Những lễ cúng này, theo bà con quan niệm là để làm lễ tạ ơn thần linh, giúp cai quản ruộng lúa không bị chim, chuột hay heo rừng quấy phá và còn cho được mùa lúa chất đầy kho.<br /><br />Cúng tỉa lúa<br /><br />Khoảng đầu tháng 4, khi những đám lúa rẫy trên khắp các sườn đồi đang chuyển từ mạ (lúa mới gieo) sang cây lúa, cũng là thời điểm dân làng bắt đầu chuẩn bị cho lễ cúng tỉa lúa, cầu mong lúa được tốt, không bị hạn hán hay bị thú dữ phá hoại. Người Gia Rai, coi cúng tỉa lúa là một nghi lễ không thể thiếu trong đời sống tâm linh. Lễ cúng được tính và thực hiện theo vòng đời của cây lúa – cây được bà con coi là nơi trú ngụ của linh hồn cha ông.<br /><br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUD3I2JDk0Ub-rB2KrgpKL9Twh7NdOS2M-bKl4BRwV_O5XQKk5QpaUezSuyIZPGbnVMWXiJPr6zSC1UwRmvusr1i-BgXrJBqBelTDaG-kzkNJrtws0SM5xui-wiCbPx1OtPqeo2BcJJjY9/s1600/tuc-cung-vong-doi-lua-cua-nguoi-gia-rai-o-kon-tum.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="459" data-original-width="637" height="230" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUD3I2JDk0Ub-rB2KrgpKL9Twh7NdOS2M-bKl4BRwV_O5XQKk5QpaUezSuyIZPGbnVMWXiJPr6zSC1UwRmvusr1i-BgXrJBqBelTDaG-kzkNJrtws0SM5xui-wiCbPx1OtPqeo2BcJJjY9/s320/tuc-cung-vong-doi-lua-cua-nguoi-gia-rai-o-kon-tum.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Tục cúng vòng đời lúa của người Gia Rai ở Kon Tum</td></tr></tbody></table>Già làng A Bel (65 tuổi), làng chốt, thị trấn Sa Thầy tâm sự: Cúng tỉa lúa thì bà con không làm trên rẫy, mà chỉ cúng ở nhà, còn sáng sớm thì cả gia đình lên rẫy lúa để tỉa lúa như một hình thức “làm phép”.<br /><br />Ngay từ sáng sớm thì cả gia đình tập trung đông đủ ngay ở nhà chồ, để chuẩn bị đi lên rẫy tỉa lúa. Trước khi đi, chủ nhà lấy một cành cây tươi và treo trước nhà chồ, để cho người trong làng biết hôm nay gia đình này làm lễ tỉa lúa. Và khi làm lễ thì không được ai vào nhà đó, nếu có ai vào nhà thì gia đình sẽ bị mất mùa, chim, chuột sẽ phá hoại lúa.<br /><br />Khi treo cành cây xong, cả gia đình cùng nhau lên rẫy để tỉa lúa và đốt lửa ở nhà đầm cho ngọn lửa cháy rực lên. Rồi chủ nhà cầm 2 cây le cắm chéo nhau ở đầu rẫy lúa và bắt đầu cả gia đình cùng nhau tỉa lúa. Theo tập tục, trước khi làm lễ tỉa lúa không được ai đi qua rẫy và cũng không được xin lửa khi chưa cúng tỉa lúa.<br /><br /><br />Tỉa lúa được một lúc, cả gia đình kéo nhau về nhà để làm lễ tạ ơn thần linh đã cho phép được lên rẫy. Lễ vật cúng thì gồm 2 con gà, ghè rượu, ít rau rừng và cúng với nghi thức tạ ơn thần linh. “Ngày trước, lễ cúng tỉa lúa nhà nào cũng làm vài ghè rượu, một con heo để họ hàng, bà con đến chung vui cùng gia đình. Nhưng nay bà con biết tiết kiệm của cải và thời gian nên ai cũng chỉ làm đơn giản. Tuy là tổ chức gọn nhẹ thế, nhưng cũng thể hiện sự biết ơn tới thần linh và cũng không kém phần linh thiêng” – theo lời già làng A Bel.<br /><br /><br />Vì làm đơn giản, nên chỉ mời người già, họ hàng, người có nhiều lúa trong làng, để trong lúc uống rượu ghè họ trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm làm ăn cho gia đình. Và ngày hôm đó gia đình và khách cùng nhau uống rượu, trò chuyện, hát kể những bài sử thi, trong ngôi nhà sàn bập bùng bếp lửa. Ngày hôm sau, gia đình bắt đầu đi tỉa lúa cả rẫy, bà con đi ngang qua rẫy hay xin lửa cũng cho và cùng nhau lại vừa làm vừa hát những bài sử thi lên rẫy.<br /><br />Mừng lúa trổ bông<br /><br />Tới tháng 7, cây lúa trổ bông và để có một năm được mùa, bà con lại làm lễ lúa trổ để tạ ơn thần linh. Lần này bà con làm lễ tạ ơn ở ngoài rẫy lúa và làm nhiều vật tế lễ hơn. Trước ngày làm lễ thì họ hàng, bà con cùng nhau tới giúp gia đình làm rượu ghè. Tới ngày làm lễ, cùng nhau khiêng con heo nhỏ, gà, rượu ghè lên rẫy lúa để cúng. Người đàn ông trong gia đình chọn một vị trí cao, bằng phẳng mà gần nhà đầm để làm chỗ tế lễ. Còn người phụ nữ hái một bó lúa nhỏ để chuẩn bị cho cúng thần lúa. Trong lúc làm lễ, một người đàn ông cắt đứt cổ gà, heo thì cắt tiết, đầu gà được cắm lên cây le, tiết hòa chung với rượu để cúng.<br /><br />Những người khác, đốt lửa lên để nướng gà và heo phục vụ cho tế lễ. Trong tục cúng lúa trổ bắt buộc phải có 4 ghè rượu, ghè đầu tiên cúng ma trong dòng họ để những linh hồn không bị đói và về quấy nhiễu; hai ghè tiếp cúng mời Giàng về uống rượu, ăn thịt để phù hộ cho mưa thuận gió hòa; ghè cuối cùng cúng thần lúa để mong phù hộ cho đám lúa rẫy được nhiều. Tế lễ xong, bà con cùng nhau thưởng thức rượu ghè, múa hát, đánh chiêng, đánh đàn Tơ Rưng trên rẫy lúa cho tới chiều tối mới về.<br /><br />Cúng mừng lúa mới<br /><br />Khi lúa đã chín vàng trên rẫy và mùa gặt bắt đầu tới, bà con lại lên rẫy hái gùi lúa đầu tiên về làm lễ ăn lúa mới, để tạ ơn thần linh rồi mới lên rẫy gặt lúa. Lấy lúa mới về sau khi đạp lấy hạt, người phụ nữ bỏ vào cối giã cho nát và lấy bột cùng với con gà, con heo nhỏ, 3 ghè rượu để làm lễ cúng thần linh.<br /><br /><br />Trong lễ cúng, chủ nhà làm phép và cúng xin 3 lần, còn khi người phụ nữ đang giã gạo thì lấy cây Kagư đốt lên cối để mời thần về. Khi cúng xong, cả gia đình ăn phép trước, tối đến mới mời bà con trong thôn đến nhà ăn lúa mới.<br /><br />Lễ “xin thần” bỏ lúa vào kho<br /><br />Đến lúc bà con gặt xong mùa vụ, lúa được phơi khô thì đem lúa cất vào kho thì làm lễ xin thần kho lúa bảo vệ lúa được ăn cả năm không bị hư, chuột không vào phá. Lễ này chỉ làm trong phạm vi gia đình, không mời ai hết, chỉ làm con gà và ghè rượu rồi đem ra kho lúa để cúng.<br /><br /><br />Tuy ngày nay, bà con làm lễ không tốn nhiều lễ vật cúng và thời gian như lúc xưa, nhưng vẫn giữ được nét văn hóa đậm đã bản sắc của đồng bào dân tộc thiểu số. Với họ cây lúa là cây trồng quan trọng nhất, cung cấp lương thực cho họ cả năm, nên có nhiều lễ cúng để cầu mong lúa cho thu hoạch nhiều và có ăn cả năm. Đó cũng là dịp, để bà con bày tỏ những tình cảm, mong ước với thần linh đã giúp cho họ có cuộc sống ấm no.

Có một ngôi làng mà nơi đó cộng đồng Mơ Nâm có một tập tục vô cùng thú vị là phụ nữ có thể thoải mái bắt chồng.<br /><br />Vừa bỏ bú mẹ đã… lấy vợ<br />Khi chúng tôi tìm danh sách những người lớn tuổi của xã Đắk Long (huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum), Chủ tịch Hội Người cao tuổi xã chỉ cho chúng tôi một cái tên ở làng Kon Rẫy: Bà Y Noang. Y Noang năm nay bước qua tuổi 70, đã trở thành hội viên hội người cao tuổi của xã Đắk Long được 15 năm nhưng điều đặc biệt là A Giỗ – chồng Y Noang thì vẫn còn… trai trẻ.<br />Câu chuyện “cưới hỏi”, bắt chồng của vợ chồng này, cho đến giờ kể lại vẫn khiến người Mơ Nâm ở làng Kon Rẫy không nhịn được cười.<br />Đinh Tố Gỗ – người chú của A Giỗ ngồi bệt giữa nền nhà giơ bàn tay lên quá đầu mình để tả lại dáng vóc người của cháu mình lúc bị Y Noang bắt về làm chồng: “Hồi đó nó 15 tuổi, nhỏ xíu, đứng ngang cỡ vai của mình thôi mà đã “bị” bắt rồi. Nó đang theo một chương trình xóa mù chữ nhưng cứ đi học về là vạch áo mẹ ra bú, tối đến thì bị Y Noang qua bắt về làm chồng”.<br />Nghe người chú kể lại chuyện của mình, A Giỗ ngồi bên cạnh cũng cười hồn nhiên: “Hồi đó khổ quá mà, làng này còn tăm tối lắm, cơm làm gì có mà ăn, lại chiến tranh nữa. Việc bú mẹ là do thói quen thôi, chứ mẹ làm gì còn sữa”.<br /><br />Ngoài tập tục bắt chồng, ở Mơ Nâm còn có nhiều chuyện lạ khác như: Quan niệm trâu bò nuôi lớn lên là để mổ ăn thịt, cày ruộng dẫm đất là việc của con người. Hạt lúa làm ra phải trải qua bốn năm lần cúng, hạt lúa cũng có linh hồn. Công dân của làng sống bằng hạt cơm rẫy, uống rượu cần, sống một cuộc đời nghèo khó, nhẹ bâng như hồn cây ngọn cỏ mà sống thọ trăm tuổi là chuyện bình thường.<br /><br />Chuyện của Y Noang và A Giỗ lấy nhau được cả hai vợ chồng kể lại do cha mẹ sắp đặt. Cùng làng với nhau, khi đó Y Noang đã gần 40 tuổi. Nhà nghèo, chiến tranh đói khổ liên miên. Trai làng đi bộ đội hết nên Y Noang sống qua tuổi đẹp nhất của người con gái mà không “bắt” được chồng, phải dựng lều ở một mình ngoài bìa rẫy. Thế rồi “một ngày đẹp trời”, bố mẹ cùng “cô gái xuân xanh” Y Noang mang heo, gà, kéo bà mai đến nhà đặt vấn đề: “A Giỗ phải nghỉ học, tách vú mẹ để theo Y Noang về làm chồng”. Có vợ một cách “choáng váng”, chàng trai Mơ Nâm phải cúi đầu nuốt nước mắt lẳng lặng về làm rể.<br /><br />A Giỗ và Y Noang không phải là cặp vợ chồng thua tuổi duy nhất trong làng. Ở Kon Rẫy, có hàng chục cặp vợ chồng cũng chung hoàn cảnh như thế. Như A Ẻo, năm lên 14 tuổi cũng bị Y Xeng – lúc đó đã 33 tuổi đến bắt về làm chồng. Lạ lùng hơn nữa, lúc đến bắt A Ẻo, Y Xeng đã qua một đời chồng, có hai đứa con bồng bế trên tay. “Con trai mình phải theo vợ về làm chồng thôi, không chống lại được đâu. Lúc đó, mình cũng còn nhỏ quá, chưa biết yêu là gì, thấy người ta bảo về làm lễ cúng để thành vợ chồng thì cũng làm theo vậy thôi chứ có biết gì đâu”, A Ẻo gãi đầu khi nhớ về ngày bị vợ bắt.<br /><br />Chồng gọi vợ là… chị<br /><br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvk866PEXlYGQuWAkfH-hBmKpUbkfR9RTE_qq2QWVDhwlzrtHTG3G6g4H-Wocd1-YnYSxMkxXx7Mdju86h-TtJgoFVX8VQUcbTAc8o2FGcHZJpCjO_1CiRzD2oM1EFiyGJm4ww5se2pSps/s1600/chuyen-ngoi-lang-phu-nu-thoa-thich-bat-trai-lam-chong.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="300" data-original-width="500" height="192" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvk866PEXlYGQuWAkfH-hBmKpUbkfR9RTE_qq2QWVDhwlzrtHTG3G6g4H-Wocd1-YnYSxMkxXx7Mdju86h-TtJgoFVX8VQUcbTAc8o2FGcHZJpCjO_1CiRzD2oM1EFiyGJm4ww5se2pSps/s320/chuyen-ngoi-lang-phu-nu-thoa-thich-bat-trai-lam-chong.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Phụ nữ Mơ Nâm thường lớn tuổi hơn chồng mình.</td></tr></tbody></table>A Ẻo cho biết, như bao cặp vợ chồng khác, do thua vợ nhiều tuổi nên không gọi vợ là em mà là… chị. Chênh lệch tuổi tác, đến với nhau theo luật tục của buôn làng nhưng mấy chục năm chung sống, Ẻo và Y Xeng vẫn bên nhau, sinh con đẻ cái. Hai vợ chồng vẫn nuôi đứa con riêng của Y Xeng như chính giọt máu của mình, chẳng nặng lời với nhau bao giờ.<br /><br />A Giỗ nhớ lại, khi bị Y Noang bắt làm chồng, ông còn rất dại. Nhưng cũng vì vậy mà Giỗ được Noang rất cưng chiều. “Noang giặt áo cho mình, giặt quần cho mình, nấu cơm cho mình, đi làm rẫy cùng mình rồi sinh con đẻ cái. Giờ hai vợ chồng có 6 đứa con rồi nhưng ít khi cãi nhau lắm”, A Giỗ khoe. “Thế khi cãi nhau, ai là người phải nhường nhịn?” – chúng tôi hỏi. A Giỗ hồn nhiên: “Tất nhiên là mình rồi, mình ít tuổi hơn mà, Y Noang là… chị mà, mình phải nhịn chứ!”. Y Noang ngồi bên nghe chồng kể chuyện bảo: “Ông bà chọn mình là vì sợ, nếu lấy vợ trẻ, đến lúc Giỗ sẽ già đi, vợ sẽ chê”.<br /><br />Quả thật, ông Đinh Tố Gỗ xác nhận, đàn ông Mơ Nâm rất sợ mình già trước vợ và thật xui xẻo nếu bị vợ chê, rồi vợ sẽ sinh ra rượu chè bê tha, thậm chí bị… vợ bỏ. Theo ông Gỗ, việc chồng thua kém vợ về tuổi tác này bắt nguồn từ một quan niệm xưa cũ của người Mơ Nâm là theo chế độ mẫu hệ, con gái được xem trọng hơn con trai. Vì thế, khi lập gia đình, người phụ nữ cũng có quyền lợi và nhiều đòi hỏi hơn người đàn ông.<br /><br />Giống A Ẻo – Y Xeng, cũng như nhiều cặp vợ chồng khác ở Mơ Nâm, A Giỗ và Y Noang luôn xưng hô một cách… rất có trật tự là “chị – em”, trong suốt mấy chục năm lấy nhau. Cách xa nhau hàng chục tuổi, nhưng cuộc sống lam lũ, vất vả đã khiến A Giỗ sớm già đi. Ngồi bên nhau trước ngôi nhà gỗ, cũng như bao cặp vợ chồng khác, nhìn bề ngoài thật khó để thấy độ chênh lệch tuổi tác giữa A Giỗ và Y Noang, dù cho Y Noang lưng đã còng và tóc bắt đầu bạc, nhiều cái răng đã rụng xuống đất rồi trong khi A Giỗ vẫn đi rẫy và mạnh bạo như một chàng trai.

Con gái Jẻ-Triêng từ 10 tuổi được cha mẹ dạy vào rừng chặt củi, về xếp đống quanh nhà để đến tuổi cập kê có đủ củi đi “bắt chồng”. Còn con trai phải vào rừng săn chim, chuột, thú rừng để chuẩn bị cho lễ cưới.<br /><br />Dân tộc Jẻ -Triêng (còn có các tên gọi khác như Giẻ Triêng (T’Riêng), Vẻh, Bnoong (Mnoong), Cà Tang, Giang Rẫy, Tà Trẽ…), là dân tộc thiểu số cư trú chủ yếu ở địa bàn các huyện Đăk Glei, Ngọc Hồi, Đăk Tô, Tu Mơ Rông của tỉnh Kon Tum và một số ít ở các huyện miền núi giáp Quảng Nam.<br /><br />Chặt củi “bắt chồng” (hay còn gọi là củi hứa hôn, củi cưới) là tập tục lâu đời, mang nét đẹp trong văn hóa cưới xin của người Jẻ -Triêng còn được gìn giữ cho đến tận ngày nay. Tư tưởng Mẫu hệ in sâu vào suy nghĩ của người Jẻ -Triêng, họ đề cao quyền tự chủ của nữ giới kể cả việc lựa chọn bạn đời, vì vậy, trong tình yêu và hôn nhân, phụ nữ Jẻ -Triêng được hoàn toàn nắm quyền chủ động.<br /><br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKbn1N-EjERHrFWEoL82fRhe5sbQXqKlQ0WepnwjcfF5ufbx-osOEcH_ohx04_BxOvNgVbkfzeArxf1zmOx7viNICRJLNf0_pnQ12u2r6HA6TkJ8gjOu5njbYIVQ2WtO6fS12ES26Hqxco/s1600/tuc-chat-cui-bat-chong-cua-nguoi-je-trieng-o-kon-tum.png" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="331" data-original-width="500" height="211" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKbn1N-EjERHrFWEoL82fRhe5sbQXqKlQ0WepnwjcfF5ufbx-osOEcH_ohx04_BxOvNgVbkfzeArxf1zmOx7viNICRJLNf0_pnQ12u2r6HA6TkJ8gjOu5njbYIVQ2WtO6fS12ES26Hqxco/s320/tuc-chat-cui-bat-chong-cua-nguoi-je-trieng-o-kon-tum.png" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Người Jẻ -Triêng quan niệm rằng, củi hứa hôn là thước đo phẩm chất cho mỗi cô gái vì khi nhìn vào đó người ta đánh giá được sự khéo léo, cẩn thận và chăm chỉ. Vì vậy công việc này được thực hiện rất công phu, được kỳ công chuẩn bị trong nhiều năm liền</td></tr></tbody></table>Trước đây, phụ nữ Jẻ -Triêng kết hôn rất sớm, khoảng 14, 15 tuổi đã phải đi tìm chồng. Theo tục lệ, trước khi lấy chồng, người con gái phải thường xuyên vào rừng, chọn chặt mang về những bó củi to, chất dần quanh nhà để trong ngày cưới gùi mang sang nhà chồng. Những thanh củi tình yêu này là sính lễ, dùng để đốt trong ngày cưới hỏi, cũng chính là của hồi môn đặc biệt của cô dâu dành cho cha mẹ chồng đun nấu nhiều năm sau đó và sưởi ấm khi giá rét.<br /><br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><img alt="Pham-Anh-5079-1410774360.jpg" src="https://i-dulich.vnecdn.net/2014/09/15/Pham-Anh-5079-1410774360.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;" /></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Củi chuẩn bị cho lễ cưới phải đủ 100 bó, đống củi càng to, càng lớn, đều và đẹp càng chứng tỏ gia đình này có người con gái đảm đang, siêng năng, khéo léo và có thể chăm lo cho gia đình.</td></tr></tbody></table>Trước hết phải chọn loại cây thật thẳng, dễ chẻ, khi khô thịt cây nứt suông theo thớ dọc. Loại cây thường được chọn nhất là cây Dẻ (tiếng Jẻ -Triêng gọi là Xa-re). Thiếu nữ phải dùng dao chặt củi thật tỉ mỉ thành 5 cánh, nhưng từng thanh củi nhất thiết không được rời ra. Ngoài yêu cầu phải đều nhau tăm tắp về độ dài, chỉ với chiếc rìu hoặc con dao rựa thô sơ, các cô gái còn phải tề gọt sao cho đầu gỗ thật phẳng phiu và đẹp mắt.<br /><br />Khi một cô gái ưng cái bụng với chàng trai nào đó, cô sẽ thủ thỉ với ông mai, bà mối là người trong làng có duyên ăn nói, có cuộc sống vợ chồng hạnh phúc, nhờ họ đi nói lại với chàng trai. Nếu chàng trai cũng ưng bụng thì họ hẹn nhau gặp gỡ ở nhà rông của làng để tâm tình. Còn nếu người con trai không đồng ý, người con gái có thể nhờ bạn bè dùng vũ lực để bắt cóc. Nếu chuyện này xảy ra thì mọi người trong làng cũng không lấy gì làm ngạc nhiên.<br /><br /><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><img alt="nha-rong-noi-tam-su-cua-doi-tr-8745-6642" src="https://i-dulich.vnecdn.net/2014/09/15/nha-rong-noi-tam-su-cua-doi-tr-8745-6642-1410774360.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;" /></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Trai chưa vợ, gái chưa chồng có quyền ngủ chung ở nhà rông để tìm giấc mơ yêu. Tuy nhiên, việc ngủ chung chỉ dừng lại ở việc đắp chung chăn, nằm bên nhau tâm sự, tuyệt đối không được đi quá giới hạn.</td></tr></tbody></table><br />Việc ngủ chung chỉ được diễn ra tối đa trong 5 ngày. Trong thời gian này, nếu cả hai gặp được giấc mơ đẹp nghĩa là Yàng (Trời, Thần) đã đồng ý và có thể đi đến hôn nhân. Nếu quá thời hạn đó mà gia đình nhà trai chưa ngỏ lời với nhà gái thì làng có quyền phạt vạ một con heo và 10 ché rượu.<br /><br />Nếu lễ vật của cô gái là củi cưới thì lễ vật lễ vật bắt buộc của chàng trai Jẻ-Triêng cho nhà gái là chim, chuột khô, thú rừng… đủ 100 con do chính chú rể vào rừng săn được để đáp lại công lao đáng quý của cô gái trong quá trình gom củi hứa hôn. Ngày gia đình nhà trai đón củi vô cùng long trọng và thiêng liêng. Hôn nhân của gái trai Jẻ-Triêng là hôn nhân bền vững, rất hiếm có chuyện ly hôn, kể cả đến ngày nay.<br /><br />Ngày nay, phong tục độc đáo này đã có nhiều thay đổi để bảo vệ rừng và phù hợp với luật pháp. Ví dụ, con gái phải đủ 18 tuổi mới được kết hôn, nghiêm cấm việc trai gái được ngủ chung trước khi cưới, việc tặng củi và săn thú rừng chỉ còn là hình thức nhưng vẫn giữ gìn được những ý nghĩa thiêng liêng và nét đẹp truyền thống vốn có.<br /><br />Thông tin thêm:<br /><br />Đám cưới của trai gái Jẻ-Triêng do nhà gái chủ động tổ chức trong 3 ngày:<br /><br />- Ngày một tổ chức tại nhà rông do nhà gái mời dân làng. Chuyện ăn uống do nhà gái lo, dân làng khi đến góp vui mỗi người đều mang theo ché rượu.<br /><br />- Ngày thứ hai tổ chức ở nhà gái. Chàng trai đem sính lễ đến, trong đó không thể thiếu chuột khô. Nhà gái mời già làng nướng con chuột đầu tiên trên than hồng được đốt từ củi cưới cô dâu đi rừng kiếm được, sau đó dân làng cùng nướng chuột làm thức ăn chung vui.<br /><br />- Ngày thứ ba tổ chức ở nhà trai, do nhà trai chủ trì.<br /><br />Ngày cưới của trai gái Jẻ-Triêng là ngày hội vui của cả làng, không thiếu một ai. Sau đám cưới, đôi vợ chồng trẻ ở luân phiên hai bên gia đình, ưu tiên ở nhà gái trước cho đến khi cha mẹ bên nào chết đi mới ở hẳn bên kia. Ngày nay, quan niệm cũng thay đổi đi ít nhiều, vợ chồng trẻ khi có đủ điều kiện vật chất có thể tách ra làm nhà ở riêng gần nhà bố mẹ. Con cái sinh ra, con trai sinh ra mang họ bố, con gái được theo họ mẹ.<br /><br /><div style="text-align: right;">Lê Thương</div>